Duygu Erdoğan – Ticaret Bakanlığı sıkı denetimlerle tüketicinin yanıltılması ve fırsatçılık yapılan eserlere karşı yaptırımlarını artırdı. Bu kapsamda Ticaret Bakanlığı 2024 yılında tüketici mağduriyetinin önlenmesi gayesiyle tüketiciyi kapsayan çeşitli mevzularda 283 bin 131 firmaya kontroller yaparken; toplam 4 milyar 377 milyon lira idari para cezası uygulandı.
Bakanlık Reklam Kurulu ile geçtiğimz gün ise mevzuata terslik tespit ettiği reklamlar için 30.2 milyon lira idari para cezası uygulanmasını kararlaştırdığını duyurdu. Geçen hafta ise değerli e-ticaret platformlarına büyük ‘yorum’ cezaları kesilmişti. Cezaların kapsamı içinde ‘farklı görsel kullanımı’, ‘içerikte olmayan ürünler’, ‘yönlendirici yorum’, ‘sahte ve engellenen yorumlar’ yer almıştı. Tüketiciler hem fiziki olarak yaptıkları alışveriş sonrasında ‘ayıplı mal’ olarak pek çok hakka sahipken; tıpkı vakitte ise dijital platformlarda yaptıkları alışverişler öncesi ve sonrasında pek çok sistemden hakkını koruyacak adımlar atabilir. İşte tüketicinin yol haritası…
Rekor turizmde
Ticaret Bakanlığı’ndan edinilen bilgiye nazaran, tüketicilerin satın alma kararı verirken en fazla etkilendikleri kesimler olan turizm, giysi ve yemek hizmetleri, birebir vakitte tüketici yorumlarının doğruluğuna ait eksiklik ve mevzuata karşıtlık durumlarının en çok tespit edildiği alanlar.
Yorumların doğruluğu nasıl teyit edilir?
1- Yorum yapanın profiline bakın; gerçek bir kullanıcı olduğunu tespit edin.
2- Çok övüyor ya da çok kötülüyor mu; ikisi de aldatıcı olarak ele alınıyor.
3- Kalıp tabire dikkat; ‘harika bir ürün’, ‘çok makûs, beğenmedim’ bu mesajlara inanmayın, farklı yorumları inceleyin.
4- Stok sözü radarı; ‘stok yaptım’, ‘stoklar güncellendi’ üzere tüm iletilere kuşkuyla bakın.
5- Rakiplere dikkat çekiliyor mu; diğer bir markanın tıpkı eserine atıfla yazılan yorum da kuşkulu.
Cezalar caydırıcı mı?
Reklam Kurulu, 2025 için 79 bin 161 lira ile 31 milyon 808 bin 530 lira ortasında idari para cezası uygulayabiliyor. Tekrar değerleme oranında artırılan yeni ceza- lar olumlu olarak görülüyor. An- cak bilhassa online platformların aracı yükümlülüklerinin artırılması konusunda talepler de var.
Stokları güncellediler!
Reklam Kurulu, online ortamda yorum ve derecelendirme uygulamalarının manipüle edilmesinin de önüne geçilmesini hedefliyor. Bu kapsamda pek çok kalıp cümle ve söz ile tüketicinin yönlendirildiği tespit edildi. Bilhassa yorumda ‘stok yaptım’ ibaresi varsa dikkat! Yeniden kullanıcılar tarafından bir firmanın satıştaki eserin evvel bitmiş üzere gösterilmesi akabinde ise ‘stokları güncellediler’ diyerek yönlendirmeler yapması; tüketiciyi esas yanıltan yorumlar olarak öne çıkıyor.
Google sistemleri üzerinden tesis yorumları da incelemelerde dikkat çekti. Google’daki aramada marka, isim, işletme bilgileri çıkan görsel satırlarında tıpkı vakitte tesis yorumları da bulunuyor. Buradan rekabeti tehlikeye atacak formda olumsuz yorumların da yapıldığı tespit edildi.
‘Şikâyet edin’
Tüketici Hakları Derneği Genel Başkanı Ergün Kılıç, tüketicinin şikayet düzeneklerini anlattı:
1- e-Devlet üzerinden Reklam Kurulu’na bildirim yapın.
2- e-Devlet’te Tüketici Bilgi Sistemi (TÜBİS) üzerinden 149 bin lira altındaki uyuşmazlıklar için ilçe, vilayet tüketici hakem heyetlerine; üzerindekiler içinse arabuluculuk başvurusu yapın.
Başvurular fiyatsız, masrafları devlet karşılıyor, firma yanlışlı ise karşılığı alınıyor.
‘Dikkatli okuyun’
Gerek online, gerek fiziki firmalarda yapılan aldatıcı ve fırsatçılık uygulamalarının pek çok sistemden daha süratli hareket ettiğine dikkat çeken Tüketici Konfederasyonu Başkanı Aydın Ağaoğlu: “Online sitelerde açıklamayı uygun okuyun, eserin üzerinde yazanları okuyun, ilan ve reklamların tabir ettiği eseri araştırın, karşılaştırın.”
‘Taşınıyoruz’ ve ‘son ürünler’ yönlendirmesi
Tüketici dijital ortamda olduğu üzere kendi sokağında, mahallesinde de tam inançta değil. Pek çok sokak ortası mağazanın ‘taşınıyoruz’, ‘tasfiye ediyoruz’, ‘son ürünler’ üzere aylarca hatta yıllarca süren ilan uygulamaları da tüketiciyi aldatan modeller. Bu uygulamalar da vakti ve yeri belirtilerek şikayet edilmeli. Bu sistemler tüketiciyi kandırdığı üzere birebir vakitte işini gerçek yapan firmalar açısından da rekabeti tehdit ediyor.