Sosyal medya hesabından yapılan paylaşımda İsviçre de 1960’ların başına kadar yapılan ”çocuk sömürüsü”nün özeti verilmekte. Bu sömürüye karşı İsviçre hükümetinin 2013 yılında özür dilemesi aktarılırken, İsviçreli bir vatandaşın ”Bunlar bizim özgür ve güçlü ülkemizde mi olmu? Çok üzgünüm.” dediği aktarılıyor.
Paylaşım şu biçimde;
Verdingkinder… manasını pek çok İsviçrelinin bile bilmediği, bilenlerin ise konuşmaya çekindiği bir söz. Verdingkinder sözü, “sözleşmeli çocuk” olarak çevrilebilir. Fakat gerçekte bu sözün gerisinde çok büyük acılar bilinmeyen. Bu söz, İsviçre’nin toplumsal tarihindehatırlanmak istenmeyen bir gerçeğin simgesidir. Peyniri, çikolatası, Alp dağları ve bu dağlarda çıplak ayakları ile sağa sola koşuşturan Heidi’si ile meşhur, özgür ve varlıklı İsviçre, 18. yüzyılın sonundan 1960’lı yılların başına kadar çocuk emeği sömürüsünün benzerine az rastlanan bir biçiminin uygulama alanı oldu. Avrupa’nın ortasında çocuklar, özel pazarlar içerisinde, köle ticaretini aratmayacak bir biçimde satılmaktaydı.
Batı’nın çok sayıdaki insani eksikliklerinden sırf bir tanesi olan bu uygulama, kelamda doğrudandemokrasinin olduğu, insan hak ve hürriyetlerinin korunduğu İsviçre üzere bir ülkenin çok yakın tarihinde, bunun bir cins kölelik sistemi olduğu lakin 1974 yılında idrak edilince, bir maddeyle kaldırılmıştır.
Bu mevzu uzun yıllar İsviçre’nin konuşmaktan dahi kaçındığı bir tabu haline gelmiş, üstü örtülmüş, hâlâ da örtülmeye devam edilen bir mevzudur. 1800’lü yıllarda tarım şimdi makineleşmemiş ve büsbütün insan emeğiyle yapılabiliyorken, İsviçre’de çiftliklerin ucuz iş gücü ihtiyacınıkarşılamak için devlet ve kilise farklı bir usul geliştirdi: Verdingkinder, yani kontratlı çocuk emekçiler. Devlete borcu olanların, boşanan çiftlerin ve farklı etnik kökenden gelenlerin çocukları, anne babası ölmüş yahut ailesi ceza meskeninde olan çocuklar yahut kendisisuç işleyen çocuklar devlet ve kilise onayıyla ve aracılığıyla çalıştırılmak için diğer ailelerin yanına yerleştirilirdi.
Papazların önderliğinde ailelerden toplanmış olan çocuklar, çiftliklere kiralık olarak verilir veyahutşehirlerde kurulan çocuk pazarlarında 4 yaşındaki çocuklar bile, konut ve çiftlik işlerinde çalıştırılmak için satışa çıkarılırdı. Çoklukla ucuz işi gücü gereksinimi olan çiftlik sahipleri tarafından satın alınan bu çocuklar, anne ve babalarından bir dahagörüşmemek üzere ayrılıyorlardı. Bu andan itibaren artık çocukları arayan, meselelerini dinleyen, tecavüze uğradıklarında yahut azap gördüklerinde sahip çıkan olmazdı. Bu çocuklar öbür aile bireyleriyle yemek yiyemezlerdi. Dayak, sıradan günlük bir olaydı. Pek çoğuyeni aileleri tarafından makûs muameleye tabi tutuluyor, ruhsal ve fizikî olarak istismara uğruyordu. Okul ve eğitim, pek birden fazla için hayaldi. İçlerinde küçücük çocukken tecavüze uğramış olanlar, hasta olduğu vakit doktora götürülmediği için ölenler olmuştu. Böylelikle ahırlardahayvanlarla birlikte yaşayan, birden fazla sefer sadece bir çuvaldan ibaret elbiseleri içinde yalın ayak ve çabucak her vakit aç olan bu çocuklar toplumsal hayatın, olağan, alışılmış bir kesimi olarak kabul gördü. Zira onlardevlet siyasetiyle, bu toplumun gözünde kabahat işleyen, boşanan, yoksul ailelerden kurtarılıp özgürlüğe ulaştırılan çocuklardı.
Tarihçi Marco Leuenberger, I. Dünya Savaşı sırasında Bern kantonundaki çocukların yaklaşık %10’unun bu statüde olduğunu belirtiyor. 1930 yılında tüm tarım emekçilerinin %20’si 15 yaş altındaki çocuk köle emekçilerdi. Bunların içinde 35.000’i gün ışığına çıkarılmıştı. Fakat gerçek sayının bunun 2 katından fazla olduğu iddia ediliyor. 1920, 1970 yılları ortasında bu halde yabancı ailelerin yanında yetişmiş kontratlı çocuk sayısı yüz binlerle tabir ediliyor.
13 Şubat 2012 tarihinde İsviçre’nin Biel/Bienne kentinde düzenlenen bir söyleşide, kimi verdingkinder şahitleri hayatlarını şöyle anlatmışlardı:
Yohan: “Benim onlarla birlikte mutfakta yemek yememe asla müsaade vermezlerdi. Meskenin yanındaki penceresiz bir kulübede yaşar, yemeğimi de orada yerdim.”
Verner: “Kışın onlar benim pantolon ceplerimi dikerlerdi, ellerimi cebime
sokamazdım. Çalışırsan ısınırsın derlerdi.”
Alice: “Okula başladığımda çok memnun oldum. Zira burada kimse bana vurmuyordu.” Peter: “4 yaşında verdingkinder olduktan sonra insanlara inancımı kaybettim. Çok berbattılar. Her gün yalnızca çalışmak ve dayak vardı.”
1827-1901 yılları ortasında yaşamış olan İsviçreli müellif Johanna Spyri’nin yazmış olduğu bugün bile en çok okunan çocuk kitapları ortasında yer alan ve sinemaları, çizgi dizileri çekilen Heidi isimli romanında verdingkinder uygulamasına dikkat çektiği belirtilmektedir. Karda, kışta çıplak ayaklarıyla Alp dağlarında koşuşturan Heidi’nin de aslında bir verdingkinder olduğu söylenmektedir. İsviçre’nin kalkınmasında büyük emeği geçen çiftliklerin asıl mimarı bu çocuklar oldu. Bu çocukların sömürülmesiyle hem devlet, hem de çiftlikler varlıklı olmuştur. Verdingkinder uygulaması için resmi özür, İsviçre hükümeti tarafından lakin 11 Nisan 2013 tarihinde yapılmıştır.
Yakın vakitte İsviçre’nin Zürih kentinde açılan, bu çocuklarla ilgili standın anı defterine bir genç kızın yazdıkları aslında her şeyi anlatıyordu: “Bunlar bizim özgür ve varlıklı ülkemizde mi olmuş ? Çok üzgünüm.”