İran’da 22 yaşındaki Mahsa Jîna Amini’nin ahlak polisi tarafından katledilmesinin akabinde başlayan protestolara petrol ve petrokimya kesimlerinden gelen grev dayanağını yazan Evrensel’den E. AVA, “İşçiler, üniversite boykotları ve liselerdeki protestolarla birebir anda grev ilan ederek, ülkenin siyasi seyrine yeni bir boyut kazandırdı” sözlerine yer verdi. “Burada elbette son iki yılda fiyatları artırmak, çalışma saatlerini azaltmak ve insanca yaşamak için ülkenin en büyük çaplı grevlerini organize eden emekçilerden bahsediyoruz. Artık birebir çalışanlar ekonomik çabayı daha büyük bir siyasi uğraşla birleştirerek yeniden başka çalışanlara yol açtılar” diye yazan E. AVA, şöyle devam etti:
“Petrol ve petrokimya emekçilerinin grevi, daha fazla genişlemese, sonlu kalsa ve bastırılsa dahi İran’da devrimci ilerleyişe katkısı olacaktır. Böylelikle İran’ın petrol iş kollarında siyasi grev yapma konusunda bir tabu kırılmış ve ileri bir adım atılmış oldu.
Petrol iş kolundaki bu grev İran’ın merkez bölgesindeki çelik ve demir fabrikalarının kurullarını de teşvik ederek grev davetinde bulunmalarını sağladı.
İran’da 1979’ta halk ihtilalinin çalınması ve İslam Cumhuriyetinin kurulmasıyla birlikte neredeyse tüm siyasi faaliyetlerin yasaklandığı; tutuklamaların, idamların peş peşe geldiği bir süreç yaşandı. Bağımsız sendikal faaliyetin, parti faaliyetlerinin yasaklanması ve her türlü örgütlenmenin bastırılmasıyla İran’da örgütlü çaba geleneği ve ömrü büyük darbe alarak hezimete uğramıştı.
REFORM PROTESTOLARINDA ÖĞRENCİ KURULLARININ TESİRİ BÜYÜKTÜ
İran-Irak savaşı sonrası ve ’90’larda üniversitelerde öğrenci kurulları ya da şûraları, öğrencilerin talepleriyle ilgili karar alma ve planlama süreçlerine öğrencileri dahil etmek maksadıyla kurulmaya başladı. Bu oluşumlar üniversite bünyesinde kurulsa da ileriki yıllarda kendine has karakter ve yapılanma kazandı. 2009 ıslahat protestolarında hiç elbet öğrenci kurullarının tesiri büyüktü.
Ancak 2009’da ıslahat hareketinin sönümlenmesi ve baskılanmasıyla 2016 yılına kadar ülkedeki kitlesel hareketlilik sakinleşti. Bu sırada kurulların çalışmaları makul ölçüde zayıfladı ve geriledi. Lakin 2016 yılından itibaren ülkedeki genel hoşnutsuzluğun sokakta tezahür etmesiyle birlikte öğrenci kurulları süratlice toparlanmaya başladı.
Konseyler üniversite üniversite, fakülte fakülte olgunlaşmaya başladı. ‘Reformcu’ gençlerin yerine daha radikal, toplumsal demokrat ve hatta sosyalist gençlerin kimi kritik üniversitelerde kurulların yürütücüsü olması, üniversiteler ortası kurul bağlarının oluşmasına neden oldu. Bu mühlet boyunca birçok öğrenci, kurullarda yürüttüğü faaliyet yüzünden tutuklandı. Kurullarda tutuklanma süreçlerinde yapılabilecekler, dijital olarak inançlı ve süratli haberleşme, yeraltı tartışma ortamlarının yaratılması, sıkıntıları takip ve refleks verme yetenekleri genişledi ve gelişti. Kurulların olgunlaşması üniversiteler ortası deneyim ve ortak hareketi beslerken personel ve işçi hareketine kıymetli ölçüde destekçi oldu.
İRAN REJİMİ, PERSONEL SINIFINI AÇLIĞA MAHKUM ETTİ
İran’da ıslahat aksiyonlarında personel sınıfı hareketi zayıftı. ABD’nin aktüel çıkarlarıyla kontaklı olarak İran rejimi ile ABD’nin çıkarları çakışmaya başladı. Obama periyodundaki İran rejimine karşı dostça yaklaşım ve maddi dayanağın ortadan kalkmasıyla rejimin altından kalkamayacağı bir ekonomik kriz ülkeyi sardı. İran rejimi, nükleer tesislerini genişletmeye devam ederek halkı ve bilhassa personel sınıfını açlığa mahkum etti.
Yolsuzluklar, baskı, işsizlik, işten atılmalar ve çalışanların 8-9 ay ödenmeyen maaşları uzun bir direniş sürecinin başlangıcı oldu. 2017’de halk açlık ve yoksulluk nedeniyle sokağa çıktı. Lakin artık ‘reform’ istemiyorlardı; direkt rejimi gaye alıyorlardı. Bunların büyük kısmını da personeller oluşturuyordu. 2017 aksiyonlarında öğrenciler de tüm dinamizmleriyle değerli rol oynadılar. Personel grevlerinde yer aldılar, fabrika aksiyonlarında çalışanlarla yürüdüler ve her fırsatta bu iki profil yan yana geldi.
O periyot öğrenci hareketi açısından tanıdık olan kurullar, bu defa Yedi Zirve (Haft Tapeh) Şeker Fabrikası personellerinden duyulmaya başlandı. “İş, ekmek, özgürlük/ İdare personel şûralarına” sloganı ortaya çıktı. İslam İhtilali’nden sonra personeller açısından birinci kere bu kadar radikal bir slogan duyulur hale gelmişti.
Yedi Zirve fabrikasında kurulan bağımsız emekçi kurulu ve bu kurulun iş şartlarına yönelik grev kararı alması hareketliliği arttırdı. Öğrenci kurullarının grevi boyunca emekçilerle yan yana olması, emekçi kurulunun emsal haberleşme mecraları kurması, dijital ortamda faaliyetini arttırmasına da neden oldu. 2 bin 500 personelin çalıştığı fabrikada 2017’de kurulan Konsey/Şûra İran’daki birçok fabrikanın harekete geçmesinde etken oldu ve birleştirici özelliği personel örgütlenmesine örnek oldu.
Bu süreç ulaşım emekçileri, kamyoncular, öğretmenler, emekliler ortasında kurulların oluşmasına, haberleşmesine, ortak açıklama yapmasına, ortak aksiyon planlamasına yol açtı. 2018’den sonra farklı iş kollarında kurulların oluşması artık olağan hale geldi.
100 FABRİKA GREVE ÇIKTI
2021 yılında, İran’da petrol, gaz ve güç santrali projelerinde ülke çapında gerçekleşen personel grevleri büyük tesirler yarattı. İran, ihtilalden sonraki süreçte bu boyutlarda bir grev ile karşılaşmamıştı. 10’dan fazla kentte 100’ü aşkın fabrikada greve gidildi. Yalnızca petrol ve petrokimya kolunda değil ağır sanayi yani demir, çelik fabrikaları greve ve harekete geçti. Bu süreç, İran personel sınıfı gayreti açısından endişe eşiğinin aşılması, tehditlere karşı koyulması, emekçiler ortasında mali yardımlaşmanın şekillenmesi ve fabrikalar ortasında bağlantı ağlarının gelişmesi formunda kıymetlendirilebilir. Toplumsal medya ağlarından emekçi toplantılarına, personeller birçok tecrübe kazandı. Her fabrikada farklı kısımlarda emekçi komiteleri kuruldu. Bu komitelerin personel temsilcilerinin ülkedeki farklı fabrikalardaki kurullarla irtibatta olması İran emekçi hareketine yeni bir boyut kazandırdı.
Bu hareketler bugüne kadar bastırıldı fakat her seferinde daha fazla olgunlaştı. “Siyasi Tutukluları Takip Komitesi” de bu süreçlerin eseri olarak ortaya çıktı. Kurulların gelişimi İran’daki harekete karşı rejimin uyguladığı amansız baskıyı ve vahşeti püskürtmek için prosedürler ve oluşumlar kurmaya başladı.
ORTAK GAYRET DİNAMİĞİ OLUŞTURULDU
Günümüze geldiğimizde, ülke çapında 26 gündür devam eden aksiyonlarda öğrenci hareketinin daha tecrübeli olması ortak çabayı örmek açısından kritik ve etkendi. Fakat 2018’den bu yana bayan hareketinin daha münferit devam eden uğraşının bugün daha örgütlü halde olması ve bu hareketin öncülüğünü de yeniden büyük oranda öğrenci kurullarında, komitelerinde uğraş etmiş genç bayanların sürdürmesi hareketin radikalleştiğini ve olgunlaştığını gösteriyor. Emekçi, işçi, esnafın kendi bulundukları alanda bu çabaya katılması; ekonomik ve siyasi taleplerin ortaklaşması bir tarafıyla yeni görünür olsa da, İran’ın “partisizlik” ve “örgütsüzlük” yılları içinde olmasına karşın oluşturulan kurulların bilhassa son yıllardaki ısrarlı çabası ve kenetlenmesinin eseri olduğu ortada.
Öğrenci kurullarının boykot ve hareket davetleri bu süreçte karşılık buldu ve öğretmenler, ulaşım emekçileri, Yedi Zirve Şeker Fabrikası emekçileri ve petrol personellerinin grev ve uğraş davetleri ortak davetler haline geldi ve yeni bir ortak çaba dinamiği oluşturdu. Bu süreçte yeni bir özellik olarak mahalle komitelerinin kurulması aksiyonlara ve çabaya de yeni tecrübeler kazandırdı.” (HABER MERKEZİ)