Hazine ve Maliye Bakanlığı, beklenen açıklamasını gerçekleştirdi ve gelire endeksli devlet iç borçlanma senedi ihraç edileceğini, talep toplama sürecinin 15 Haziran’dan itibaren yapılacağını belirtti.
Hazine ve Maliye Bakanlığı daha evvel yaptığı duyuruda enflasyon ve döviz kuru olmak üzere kimi iktisat başlıklarıyla bağlantılı bir açıklamanın yapılacağını aktarmıştı.
Gün içinde dolar/TL kuru 17,52’ye kadar çıkmıştı. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın yeni bir açıklama yapılacağını duyurmasının akabinde piyasa beklentilerinin bu tarafa kaymasıyla kur 16,76 düzeyine kadar geriledi.
Beklenen açıklama akşamın ilerleyen saatlerinde geldi. Yeni enstrümanın açıklanmasının akabinde kur yine 17,20’nin üzerine çıktı. Euro/TL ise kısa süren düşüş sonrası 18,35’in üzerine çıktı.
Devlet iç borçlanma senedinin detayları
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı gelire endeksli devlet iç borçlanma senedi yalnızca gerçek şahıslara sunulacak.
Ülke genelinde duyuru ve talep toplama süreçleri yoluyla senet ihraç edilecek.
Senede ait talep toplama süreçleri ile senedin ihracı, kupon ve anapara ödemeleri Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın sitesinde yayınlanacak ve duyuruda belirtilecek bankalar aracılığı ile gerçekleştirilecek.
Hangi kurumun gelirine endeksleneceği önemli
Dünya gazetesinin haberine nazaran 1990’lı yıllarda da yapılan ve 2010 yılına kadar ihraçları devam eden gelire endeksli senetler ziyan etmesi mümkün olmayan bir kamu kurumuna endeksleniyor ve kupon ile ana para ödemeleri belirleniyor.
Gazeteye konuşan bankacılık kaynakları yeni enstrümanın faizinin ve vadesinin ihraç duyurusunda muhakkak olacağını belirtti.
Bu kaynaklara nazaran belirlenecek kurum değerli; yüksek gelirli kurumlar görece yüksek bir faiz verebilir.
Bloomberg HT’nin haberine nazaran de 2009 yılında Hazine Müsteşarlığı emsal bir enstrümanı kamuoyuna sunmuştu.
O periyot gündeme gelen enstrümanın getirilerinin, Türkiye Petrolleri Anonim İştiraki (TPAO), Devlet Gereç Ofisi (DMO) ve Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü’nden (KEGM) bütçeye aktarılan hisselerden oluşması öngörülmüştü.
“Hazineye yük getirecektir”
Enflasyonun Mayıs ayında 1998 yılından beri en yüksek düzeyine çıkarak yüzde 73,5 olarak açıklanması, yüzde 14 olan siyaset faizi ile ortasındaki makasın daha da yükselmesine yol açtı.
Bu yüzden uzun vakittir piyasada enflasyon endeksli yeni bir enstrümanın açıklanması beklentisi vardı.
Bunda Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) sisteminin bireyleri enflasyona karşı korumamasının da tesiri bulunuyor.
Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı’ndan bu beklentiye paralel bir açıklama gelmedi.
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı devlet iç borçlanma senedinin getirisinin ne olduğu, buna bağlı olarak da talebin ne kadar olacağı şimdi bilinmiyor.
Ancak analistler ve ekonomistler, açıklanan bu enstrümanın enflasyon ve yükselen kura karşı bir muhafaza sağlaması ya da kurun yükselişini durdurmasını beklemiyor.
‘Faizi artırmamak için‘
Icrypex’ten Strateji Geliştirme Müdürü Tuğba Özay, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı devlet iç borçlanma senedinin KKM üzere hazineye yük getireceğini vurguluyor.
BBC Türkçe‘ye konuşan ekonomist Özay, faiz artırmamak için KKM ve devlet iç borçlanma senedi üzere yeni adımların duyurulduğunu açıklıyor:
“Bu açıklamaların tesiri çok kısa müddetli. Bu şekil açıklamalar bu biçimde yapılmamalı, hele ki itimat ortamı zedelenmiş, enflasyon ve kur artmaya devam ederken…
“Bunlar günü kurtarma uğraşları. Bunların hiçbir sorunu çözebilecek adımlar değil. Yalnızca problemlerin tahlilini öteliyoruz ve hazinenin yükünü artırıyoruz.”
Kurdaki yükselişin nedenleri
Son günlerde dolar/TL kurundaki yükselişin hızlanmasının yanı sıra Türkiye’nin risk primi göstergesi olan CDS’leri de yükselmekte.
İhracatın artmasını hedefleyen yeni iktisat modeline karşın dış ticaret açığı ise Mayıs ayında bir evvelki yılın birebir devrine nazaran yüzde 157 arttı.
Ekonomist Özay, enflasyonun, dış ticaret açığının, cari açığın, TL’deki paha kaybının artmaya devam etmesinin, TL’ye ve iktisada itimadın daha da azalmasına yol açtığını vurguluyor:
“Hem hazinenin borcu hem cari açığın artması… En korkulan ikiz açıktır, kamu borcu ve dış ticaret açığının tıpkı anda artması. Buraya mı gidiyoruz tasalarının ortaya çıkmasına yol açıyor.
“Dünyada para inançlı limanlara artmaya devam ediyor. Dolarda mali sıkılaşmadan dolayı bir güçlenme var, TL’nin kendi sebepleri dolasıyla kıymet kaybı da devam edince kurdaki yükseliş hızlanıyor.”
Ekonomistler ne dedi?
Medley Advisors Gelişmekte Olan Piyasalar Analisti Nick Stadtmiller gelire endeksli senetlerin kur muhafazalı mevduatlar üzere vakit kazanmak ve liraya süreksiz olarak bir istikrar kazandırmak için çıkarıldığını belirtti:
“Benzer tedbirlerle bir yıl boyunca bir çöküşü engelleme ihtimalleri yüksek ama makro dengesizliklerin er geç düzeltilmesi gerekecektir.”
Handelsbanken Capital Markets’tan kıdemli ekonomist Erik Meyersson dolar/TL kurunun kısa periyodik düşüşten sonra kaldığı düzeye yükseldiği bir grafik paylaşarak “Piyasalar Nebati’nin kabare gösterisinden etkilenmemiş” dedi.
Bluebay Varlık İdaresi’nden Tim Ash, Türkiye’nin finansal “simyasının” her geçen gün daha fazla Lübnan’a benzediğini yazdı:
“Bu katiyen Lübnan’da olduğu üzere çok büyük bir krizle sonuçlanacak. Temel soru, bunun en vakit olacağı.”
Ankara Üniversitesi’nden Prof. Yalçın Karatepe, Twitter hesabında bakanlığın açıklamasını alıntılayarak “Bu bile gösteriyor ki kurların neden yükseldiği konusunda bir fikirleri yok” dedi.
Karatepe “Güya vatandaş döviz bozduracak, getirisinin ne olacağı bile duyurulmayan enstrümanı bekleyecek? Haydi canım sende!” sözlerini kullandı.
Ekonomist ve Dünya gazetesi köşe muharriri Emrah Lafçı “Tahvilin iki tane ana bileşeni vardır. Biri vade, oburu de getiri oranı. Tahvil ihracıyla ilgili bir açıklama yapılıyor ve bu iki bilgi de yok” paylaşımında bulundu.
Eski Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcısı, Başşehir Üniversitesi Memleketler arası Finans ve Bankacılık Kısım Lideri Prof. Şenol Babuşçu bu adımların orta vadede finans sistemini “Faizsiz (İslami) Finans Sistemine dönüştürmek için yapılan düzenlemeler” olduğunu söyledi.
Borsa analisti Tuncay Turşucu “Açıklamalar net değil. 15 Haziran’a kadar GES’in yıllık oranı, kupon oranı, vadesi netleşsin. Sonra daha sağlıklı yorum yapabiliriz” dedi.
Prof. Dr. Burak Arzova da senedin hangi gelire endeksli olduğunun aşikâr olmamasını eleştirdi ve ekledi:
“Yine yük Hazine’ye yıkılmış durumda. Çıkmaz yolda çıkış aramaya çalışmak üzere.”
Prof. Veysel Ulusoy ise “Herhangi bir ekonomik kararın akşam saatlerinde açıklanması cürümdür. Ekonomik kabahat var ortada” dedi.
Finansal piyasalar yöneticisi İris Cibre de “Bu yaptığınız ayıp. Piyasa ile ilgili bilgiler piyasalar açıkken açıklanır, yatırımcılar ziyan görmesin diye yapılır bu” tabirlerini kullandı.