Covid-19 salgınının ekonomik tesirlerine karşı aldığı destekleyici tedbirleri peyderpey sonlandıran Fed, varlık alımlarını azaltmasının ve faiz oranlarını artırmasının akabinde para siyaseti normalleşmesinde bilanço küçültme evresine geçti.
Salgın devrinde başlatılan mali gevşeme sonucu büyüyen bilançosunun boyutunda daralmaya gidecek Fed, vadesi gelen tahvil ve kağıtları, bunları çıkaran kurumlara iade ederek parasını piyasadan toplayacak.
BİLANÇO KÜÇÜLMESİNİN 2-3 TRİLYON DOLARA ULAŞMASI BEKLENİYOR
Fed’in bilanço boyutunu küçültme planına nazaran, birinci etapta hazine tahvillerinde aylık 30 milyar dolar ve ipoteğe (mortgage) dayalı menkul değerlerde 17,5 milyar dolar azalmaya gidilecek. Böylelikle bankanın bilanço büyüklüğü toplamda aylık 47,5 milyar dolar azaltılacak.
Fed, birinci 3 ayın akabinde ise eylül prestijiyle bilanço küçültmede aylık ölçüsü hazine tahvilleri için 60 milyar dolar ve ipoteğe dayalı menkul değerler için 35 milyar dolar olmak üzere toplam 95 milyar dolara çıkaracak.
Sürecin ne kadar süreceği bilinmezken, Fed’in bilançosundaki küçülmenin 2-3 trilyon dolara ulaşması bekleniyor.
PARA ARZI AZALTILARAK YÜKSELEN ENFLASYONUN ÖNÜ KESİLECEK
Bilanço küçültme planıyla tahvil ve gibisi kağıtlar her ay vadesi doldukça çıkaran kuruma iade edilecek ve parası alınacak.
Fed, elinde tuttuğu vadesi gelen tahvil ve kağıtların bankanın bilançosunu terk etmesine müsaade verecek.
Banka yalnızca para siyasetinin aktif ve verimli bir biçimde uygulanmasını sağlamak için kâfi ölçüde tahvil ve kağıdı elinde tutacak.
Böylece, piyasadaki fazla parayı çekecek banka, para arzının azalmasıyla enflasyonun denetimsiz hızlanışının önünü kesecek.
2017-2019 PERİYODUNDAKİ BİLANÇO KÜÇÜLTMESİNE BENZİYOR
Bu yaklaşımın Fed’in 2017 ve 2019 yılları ortasında bilanço boyutunu küçültmek için kullandığı yaklaşıma emsal olduğu belirtiliyor.
Buna rağmen bilanço normalleşmesinin bu sefer daha erken başladığı dikkati çekerken, erken ve süratli bilanço normalleşmesinin iki farkı olduğuna işaret ediliyor.
Birincisi, Fed’in bilançosu bu sefer yaklaşık 2 kat daha büyük, bu durum iktisatta öbür bir şok olması durumunda siyaset yapıcıların alımları tekrar kullanmak için siyaset alanına sahip olacağından emin olmak için varlıkların süratle azaltılmasının istendiğini gösteriyor.
İkincisi, iktisat 2017’de olduğundan daha güçlü ve enflasyon çok daha yüksek düzeyde bulunuyor ve bu da finansal şartları daha süratli sıkılaştırmayı uygun kılıyor.
Bununla birlikte, bilanço olağanlaşmasına yönelik daha agresif yaklaşımın Fed için potansiyel riskleri artırdığı belirtiliyor.
EKONOMİK GÖRÜNÜME YÖNELİK BELİRSİZLİK TASAYA NEDEN OLUYOR
Salgınla ilgili mali teşviklerin tesirlerinin azalması, yurt dışındaki zayıf büyüme yahut Ukrayna’daki savaşla ilgili belirsizlik nedeniyle finansal şartların kötüleşebileceği kaydediliyor.
Bilanço normalleşmesinin finansal piyasalar ve iktisat üzerinde çok tesirleri olması halinde ise Fed’in buna faiz oranlarını kademeli olarak yükselterek karşılık verebileceği belirtiliyor.
Fed, ekonomik yahut finansal şartların değişmesi durumunda olağanlaşma planlarını değiştirebileceğini vurguluyor. Fakat bu çeşit ayarlamalar Fed’in bilançosu hakkında bağlantı kurmak için değerli ölçüde vakit ve efor harcaması gerekeceği manasına geliyor.
Ekonomik görünüm ve finansal piyasaların dayanıklılığı konusundaki büyük belirsizlik olağanlaşmanın sıkıntısız gitmeyebileceğine yönelik telaşları doğuruyor.
COVİD-19 KRİZİYLE MALİ GENİŞLEME BAŞLAMIŞTI
Fed, Covid-19 salgınının başlamasının akabinde Mart 2020’de siyaset faizini yüzde 0-0,25 aralığına çekerek salgın nedeniyle artan işsizliği denetim etmek hedefiyle mali genişleme başlatmıştı.
Söz konusu devirde banka, piyasaların problemsiz işleyişini sağlamak ve uygun finansal şartlar oluşturarak hanehalkı ve işletmelere kredi akışını desteklemek için Hazine tahvili ile ipoteğe dayalı menkul değerleri satın almaya başlamıştı.
Küresel ekonomiyi sert bir biçimde vuran Covid-19 şokuna karşılık olarak gerçekleştirilen bu satın almalar, finansal piyasadaki bir dizi tansiyonun giderilmesine yardımcı olmuştu.
2021’İN SON ÇEYREĞİNDE MALİ SIKILAŞMA PATİKASINA GİRİLMİŞTİ
Hızlı ekonomik toparlanmayla gelen enflasyondaki yükseliş sonucu 2021’in son çeyreğinde Fed’in para siyaseti tonu değişmeye başlamıştı.
Geçen yıl kasım toplantısıyla varlık alımlarının suratını düşürmeye başlayan Fed, aylık 120 milyar dolarlık varlık alım programında 15 milyar dolarlık azalışa gidileceğini duyurmuştu.
Fed, aralık toplantısında ise varlık alımlarını azaltma suratını artırarak aylık 15 milyar dolardan 30 milyar dolara çıkarma kararı almıştı.
BİLANÇO KÜÇÜLTME PLANI MAYIS AYINDA AÇIKLANMIŞTI
Varlık alım operasyonunu mart ayında tamamlayarak faiz artışlarına başlayan Fed, 25 baz puan artışla 2018’den bu yana birinci sefer faiz artırımına gitme kararı almıştı.
Fed, mayıs toplantısında ise 50 baz puan ile 2000 yılından bu yana en süratli faiz artışını gerçekleştirmişti.
Faiz oranındaki yarım puanlık artışın yanı sıra banka, salgın sonrası siyaset normalleşmesinde bir öbür adım olan bilanço küçülmesine haziran prestijiyle başlayacağını duyurmuştu.
PARASAL SIKILAŞMA NEDİR?
Sıkı para siyaseti, çok ısınan ekonomiyi yavaşlatmaya, hızlanan harcamaları kısmaya yahut süratle yükselen enflasyonu frenlemeye yönelik bir para siyaseti.
Bu politikayı izleyen merkez bankaları, para talebini azaltmaya ve ekonomik genişlemenin suratını sınırlamaya çalışır. Sıkı para siyaseti, faiz oranlarını artırma ve para arzını kısma üzere araçları içerir.
Bilanço daralması da merkez bankasının her ay satın aldığı varlık ölçüsünü azalttığı yahut evreli olarak sonlandırdığı denetimli ve sistematik bir para siyaseti aracı.
Daralmada, Hazine tahvili ve konut kredisine dayalı menkul değer alımlarını içeren ve niceliksel gevşeme (parasal genişleme) olarak bilinen tahvil alım programları devreden çıkar.
Fed yetkilileri, iktisadın gereğince toparlandığına inandıklarında, bankanın bilanço büyümesini yavaşlattığı hasebiyle para arzını azalttığı için para siyaseti sıkılaşmasının bir metodu olan daralmayı uygular.
Parasal sıkılaşma ve mali genişleme, Fed’in istihdam ve fiyat istikrarı gayelerine ulaşmasında kullanılan siyaset formülleri.
BİLANÇO KÜÇÜLMESİ PİYASALAR İÇİN BERBAT MÜ?
Fed, finansal piyasalardan bağımsız olacak halde yapılandırıldı.
Borsa, Fed’in politikayı yürürlüğe koyma kararından evvel hareket etme eğiliminde ve siyaset hareketleri piyasaların beklentilerinden farklıysa, Fed politikayı yürürlüğe koyduktan sonra reaksiyon vermeye devam edebilir.
Genel olarak, daralma ekonomiyi soğutmak için tasarlandığından hisse piyasaları olumsuz etkilenme eğilimindedir lakin başka birçok makroekonomik güç piyasaların toparlanmasını etkileyebilir.