T24 Çevre
Bu yıl Azerbaycan’da düzenlenecek olan Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Kontratı (UNFCCC) Taraflar Konferansı COP29, 11 Kasım’da başlayacak. Greenpeace Türkiye, COP29’un ehemmiyetine dair temel bilgileri 6 soruda derledi.
Greenpeace Türkiye’nin COP29 hakkındaki 6 soruya karşılığı şöyle:
- Bu sene Azerbaycan’da düzenlenecek olan COP29 neden değerli?
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı, 1995 yılından bu yana her yıl farklı bir kentte, iklim değişikliğiyle gayrette global işbirliği en son amacı ile gerçekleştiriliyor. Dünyanın dört bir yanındaki hükümetlerden devlet liderleri ve bakanlar, sivil toplum kuruluşlarının temsilcileri, şirketler, inanç kümeleri, bilim insanları ve yerli halklar ve mahallî topluluklar üzere öteki paydaş kümelerle birlikte katılıyor.
COP her yıl farklı mevzulara ve uygulama misyonlarına odaklanıyor. Bu COP’u evvelkilerden ayıran birinci kez odakta büsbütün finansın yer alacak olması! Yapılacak tartışmaların merkezinde Yeni Toplu Sayısallaştırılmış Amaç (New Collective Qualified Goal – NCQG) olarak isimlendirilen yeni bir iklim finansmanı gayesinin teminat altına alınması bulunacak. NCQG, birinci iklim finansmanı taahhüt devrinin 2025 yılında bitmesi sonrasında gelişmiş ülkelerin iklim aksiyonlarını destekleyecek finansman planının oluşturulması açısından kritik bir kıymete sahip.
2009 yılında gelişmiş ülkeler 2020 yılına kadar gelişmekte olan ülkelerin iklim aksiyonunu desteklemek için yıllık 100 milyar Amerikan Doları toplanmasına karar vermişti. 2015 Paris İklim Mutabakatı ile bu maksat 2025 yılına kadar uzatıldı ve gelişmekte olan ülkelerin gereksinim ve önceliklerini dikkate alarak 2025 sonrası için yıllık 100 milyar dolar tabanından yeni bir finansman maksadı belirlenmesi kabul edildi. NCQG olarak anılan bu yeni maksat için görüşmeler üç yıldır devam ediyor ve en son halini COP29’da alacak. İklim değişikliği ile çabada finansman bilhassa gelişmekte olan ülkelerin iklim hareketi için kritik değere sahip. Bu nedenle toplantıdan taleplere karşılık verebilecek bir gayenin çıkması hayli kıymetli.
COP29’un Greenpeace Türkiye açısından ehemmiyeti ise, Türkiye ofisi Program Yöneticisi Berkan Özyer’in de Bakü’de kampanya sorumluları, siyaset uzmanları ve bilim insanlarından oluşan Greenpeace heyeti ile birlikte bulunacak olması.
- COP neden son iki yıldır Dubai, Azerbaycan üzere fosil yakıt üretimi ağır ülkelerde düzenleniyor?
COP’a konut sahipliği yapacak ülke, beş Birleşmiş Milletler bölgesel kümesi (Afrika Kümesi, Asya-Pasifik Kümesi, Doğu Avrupa Kümesi, Latin Amerika ve Karayipler Kümesi (GRULAC) ve Batı Avrupa ve Öbürleri Kümesi (WEOG)) ortasında dönüşümlü olarak belirleniyor.
BM iklim müzakerelerinin bir büyük fosil yakıt üreticisi ülkeden başkasına geçmesi, bu bahisteki seçimler ismine absürd bir tablo çiziyor. Dünya, global ortalama sıcaklıkların 1.5C’yi aştığı korkutucu 14. ayı yaşarken, petrol ve gaz zengini Azerbaycan’ın COP29 mesken sahibi olarak seçilmesi son derece iddialı.
Ancak COP Başkanı olarak Azerbaycan, örnek teşkil edeceğine ve COP28’de varılan mutabakatlar doğrultusunda 1.5°C uyumlu bir NDC sunacağına kelam verdi. COP mesken sahiplerinin ilerleme sağlama sorumluluğu var ve Azerbaycan, yeni finans maksadı olan NCQG üzerinde sağlam ve savlı bir muahedeye varılmasını sağlamaya odaklanmalı. Petrol, kömür ve gaz şirketleri ile öteki büyük kirleticilerin neden olduğu iklim ziyanı ve yıkımı için ödeme yapmaları gerektiğine işaret etmeli.
- COP29’dan Türkiye’nin beklentisi ya da beklentileri nelerdir?
Türkiye COP29’a üst seviye iştirak sağlayacak. Toplantının birinci iki gününde gerçekleşecek Devlet Liderleri Zirvesi’ne Tayyip Erdoğan da katılacak. Türkiye COP29’da 2053 Uzun Periyotlu İklim Değişikliği Stratejisini ve Sıfır Atık İnisiyatifini açıklayacak. Türkiye delegasyonu, iklim finansmanında çok taraflı kalkınma bankalarının ve özel bölüm yatırımlarının aktif rol oynamasını ve proje bazlı finansmanla çalışan Türkiye üzere ülkelerin finansmana daha süratli ulaşması için bir yol haritası belirlenmesini istiyor.
Bu yıl birebir vakitte 2026 yılında yapılacak COP31 başkanlığının kime verileceği konusunda da karara varılması bekleniyor. Aday ülkelere Türkiye ve Avustralya. İklim değişikliği konusunda yapılan en büyük ve en kıymetli toplantıya mesken sahipliği yapmak hem ülkelerin itibarları hem de iklim değişikliği konusunda kelamlarını güçlü biçimde söyleyerek liderliklerini gösterebilecekleri bir husus olduğu değerli.
- Greenpeace Türkiye olarak COP29’dan ne bekliyorsunuz?
Greenpeace, COP29 için üç temel mevzu üzerine ağırlaşıyor:
- Gelişmekte olan ülkelere iklim değişikliğine ahenk, azaltım ve kayıp ve ziyan hareketleri için 2025 maksatlarından daha yüksek bir kamu finansmanı sağlanmasını ve bu finansmanın kirleten öder prensibine nazaran yapılmasını taahhüt eden bir iklim finansmanı gayesi belirlenmesi.
- Fosil yakıtlardan vazgeçilmesine yönelik COP28 mutabakatının uygulanması, ülkelerin 1.5°C gayesi ile uyumlu olarak 2030 ve 2035 Ulusal Katkı Beyanlarında (NDC) fosil yakıtların kullanımdan kaldırılmasına yönelik plan ve siyasetlerinin ne formda yer alacağının ana sınırlarının belirlenmesi için bir yol haritası oluşturulması
- Ormanlar üzere yüksek bütünlüğe sahip karbon ağır ekosistemlerin korunması ve onarılması için denkleştirme ve karbon piyasalarına dair zayıf bir karar çıkmasının önlenmesi.
Türkiye özelinde ise Türkiye’nin güçlü bir iklim aksiyonu ile amaçlarına ulaşabilmesi ismine yeni kömürlü termik santral yapmama ve kademeli olarak kömürden çıkış kararı açıklamasını istiyoruz.
- COP29’dan muvaffakiyet beklentiniz nedir?
- Gelişmiş ülkelere ahenk, azaltım ve kayıp ve ziyan aksiyonları için yıllık en az 1 trilyon Amerikan doları kamu finansmanı taahhüdü bulunan savlı bir iklim finansmanı maksadının karara bağlanması,
- Alınan kararın “kirleten öder” prensibini benimsemesi, gelişmiş ülkelerin öncülük etme sorumluluğunu kabul etmesi ve ülkelere lokal iklim aksiyonları ve milletlerarası iklim finansmanında kullanılmak üzere fosil yakıt sanayisine yönelik adil bir vergi düzenlemesi getirmeleri daveti yapması,
- COP28’de verilen fosil yakıtlardan vazgeçmeye yönelik kararın uygulanması konusunda ilerleme kaydedilmesi,
- 1.5°C maksadı ile uyumlu olarak, ülkelerin fosil yakıtlardan çıkış ve yenilenebilir güçlere geçiş gayelerini içeren 2030 ve 2035 NDCleri için planlarını ve gereksinimlerini ayrıntılandırması,
- Ülkelerin 2030’a kadar yenilenebilir güç kapasitesini üçe ve güç verimliliğini ikiye katlama global gayesi kapsamında ilerleme kaydetmesi.
- COP29 nasıl sonuçlanırsa, “başarısız geçti” denebilir?
COP29’un en büyük maksadı iklim finansmanı konusunda güçlü bir plan ortaya koymak. Hasebiyle toplantıdan gelişmiş ülkelerin sorumluluklarına vurgu yapmayan, iklim finansmanı konusunu sırf iklim aksiyonu içinde projelerin finansmanına ya da gelişmekte ülkelere verilecek kredilere odaklayan bir karar iklim değişikliğinin yarattığı eşitsizlikleri daha da derinleştirebilir. Ülkelerin 2030 ve 2035 NDC’lerinde kömürden çıkış ve yenilenebilir güç amaçlarının planlanmasına dair bir yol haritasının oluşturulmaması iklim değişikliği için inançlı eşik olarak belirlenen 1.5°C gayesinin başarılamamasına neden olacaktır.
|
Greenpeace Türkiye İklim ve Güç Kampanya Sorumlusu Emel Türker Alpay, COP29 ile ilgili şu değerlendirmeyi yaptı: “Kırılan sıcaklık rekorları, kentleri yerle bir eden seller, hayatını kaybeden canlar ile iklim krizi her geçen gün derinleşiyor. Bunun için global olarak iklim hareketinin güçlendirilmesi gerekiyor ve bunun değerli bileşeni de bu çabanın finansmanı konusu. COP29’da gelişmekte olan ülkelere ahenk, azaltım, kayıp ve ziyan için kamu finansmanı sağlayacak bir finans amacı konulması gerekli. Lakin bu karar gelişmiş ülkelerin öncülük etmesi gerekliliğini ve faaliyetleri nedeniyle emisyonlarda neden olan büyük fosil yakıt şirketlerinin sorumlu tutulmasını da içermeli. “COP28 fosil yakıt kullanımının sonlandırılmasına dair bir kararla sonuçlanmıştı. Bu sonuçtan hareketle ülkelerin 2030 ve 2035 ulusal katkı beyanları da bu doğrultuda olmalı ve fosil yakıtlardan çıkış planını içermeli. Türkiye’nin şimdi fosil yakıtlardan çıkışa yönelik rastgele bir taahhüdü bulunmadığı üzere Afşin-Elbistan A Termik Santrali’ne ek üniteler inşa etme planı bulunuyor. Türkiye yenilenebilir güç potansiyeli sayesinde yeni kömürlü termik santral yapmama ve kömürden kademeli olarak çıkış planı oluşturabilir. COP29’da açıklayacağı Uzun Periyotlu İklim Değişikliği Stratejisinin bu tarafta bir adım olmasını umut ediyoruz.” |