Merve Pehlivan
Bülent Aksoy köken bilgisi meraklılarına üç yıl içerisinde iki kitap armağan etti. 2020 yılında Pan Yayıncılık’tan İngilizce çıkan “Introduction to the Etymology of the English Language” kitabı Boğaziçi Üniversitesi’nde kendinden etimoloji dersi alan birkaç nesilden eski öğrencilerinin anılarını depreştirdi. Bu eser, İngilizce kelam dağarcığını hem derinlikli, hem pratik, hem de yer yer eğlenceli biçimde genişletmek isteyen okurların başucu kitabı olmaya aday. Öğreneceğiniz tek bir Latince yahut Yunanca kök, İngilizce kelam dağarcığınızdan taşıp size Fransızca, İspanyolca, İtalyanca sözlerin mana kapılarını da aralayıverir.
İletişim Yayınları’nın 2022’de yayımladığı “Etimoloji Işığında Sözlerin Dünyasında Gezintiler” kitabı ise Bülent Aksoy’un söz tarihçeleri üstüne yazılmış denemelerini bir ortaya getiriyor. Kitaptaki katmanlı öyküler birbirine yabancı üzere gözüken pek çok sözün nasıl akrabalık bağı taşıdığını, etimolojinin pek çok disipline göz kırpıp kültür ufkumuzu genişletebileceğini ortaya koyuyor. Yapıtın ikinci baskısı tükenmiş, üçüncüsü ise yolda.
Aksoy’la etimolojinin ülkedeki tarihçesinden “faiz lobisinin” nasıl yanlış çeviriyle lisanımıza girdiğine, lisan modalarından Bluetooth’a pek çok mevzuyu konuştuk.
‘SÖZ DAĞARCIĞINI GENİŞLETMENİN YOLU KÖKEN BİLGİSİDİR’
Boğaziçi Üniversitesi’nde Çeviribilim öğrencilerine 27 yıl boyunca etimoloji dersi verdiniz. Bu kısımdan mezun pek çok mütercim hâlâ bu dersten öğrendikleriyle kelamlı ve yazılı çeviri faaliyetlerini besliyor. Etimolojiye şimdi merak salan, lisan duyarlığını etimoloji yardımıyla geliştirmek isteyen öğrencilere ne tavsiye edersiniz?
Etimoloji bizim toplumumuzda yeni sayılması gereken bir bahis, bunu bilmek gerek. Eski defterlere bakalım biraz: 1932’de Türk Lisan Kurumu kurulduğunda, bir de “etimoloji kolu” kurulmuştu, bu koldan beklenen Türkçenin etimoloji sözlüğünü hazırlamaktı. Fakat milliyetçi önyargılar, yersiz dertler ve bilgisizlik yüzünden rafa kaldırıldı. Etimoloji konusu “cısss!” oldu. Tehlikeli bir mevzu sayıldı yani, yıllarca entelektüel ya da akademik bir merak olarak kaldı. Benim gözlemlerime nazaran, 1980 sonrasında göz arkası edilemeyecek bir merak olarak yayıldı. Okumuş insanların pek birçoklarının ilgi duyduğu bir husus haline geldi artık diyebilirim. Bu ortada Boğaziçi Üniversitesi’nin 1983’te kurulan Çeviribilim Kısmı’nda de İngilizcenin etimolojisi müfredata alındı. Bedelli oyun muharriri Güngör Dilmen bu dersi yıllarca verdi. 1992’de bu dersi ben devraldım, 2019’a kadar da ben verdim. Benden sonra bu dersi verme isteği duyan bir öğretim üyesi çıkmadı. Ne yazık ki bu ders bugün bu kısımda artık verilmiyor. İki eski öğrencim, biri Kütahya Dumlupınar Üniversitesi öğretim üyesi olan Dr. Burcu Gökgöz-Kurt, öbürü Çukurova Alpaslan Türkeş Üniversitesinden Dr. Elif Kemaloğlu-Er kendi kısımlarında bu dersi veriyorlar.
Bunları şunun için anlattım: Yıllar sonra etimoloji merakı uyandı bu toplumda. Son otuz kırk yıl içinde yayımlanmış Türkçe etimoloji sözlükleri bunun göstergesi. Benim ders verdiğim yıllarda etimoloji dersi üniversitenin bütün kısımlarına açıktı. İdeolojiden matematiğe, milletlerarası münasebetlerden fiziğe kadar çok değişik kısımlardan öğrencim oldu. Gördüm ki etimoloji yalnızca lisan öğrencilerinin değil, bütün öğrencilerin ilgi duyduğu bir husus. Yabancı lisan (Batı lisanlarından birini) öğrenmekte olanlara şunları hatırlatmak isterim… Türkiye’de yabancı lisan öğretiminde büyük bir boşluk var. Ortaöğretimde yabancı lisanın yalnızca gramerini öğretirler, söz öğretimi diye bir şey yoktur. En âlâ liselerde bile böyledir bu. Bu eksikliği duyan kimi öğrenciler sözlüğü açıp her gün beş on söz ezberlerler fakat verimli bir yol olamaz bu. Bir müddet sonra yorulurlar. Sözlükleri ezberleyemezler ya… Kelam dağarcığını genişletmenin yolu köken bilgisidir. Bir Yunanca ya da Latince kök, bir mana özü öğreniyorsunuz, oradan türeyen on beş-yirmi söz bir anda elinizin altına geliyor. Bu türlü böyle binlerce kelimeyi kuru kuru ezberlemekten kurtuluyor, manalarını özümsüyorsunuz. Az şey mi bu? Lisanın yarısı gramerse, öbür yarısı da kelam varlığıdır. Bakınız Britanya’da, ABD’de orta dereceli okullarda, öğrencinin kelam dağarcığını genişletecek dersler verilir; İngilizce onların anadili olduğu halde…
Batı lisanlarından gelen yığınla yabancı kelimeyi yalnızca yabancı lisan öğrenenler değil, bu ülkede herkes kullanıyor. Yabancı lisan bilmeyenler de, köken bilgisine merak sardıklarında kullandıkları sözlerin asıl manalarıyla tanışacak, ağızlarından, kalemlerinden çıkan birçok kelamın manalarını özümseyeceklerdir. Natürel, birçok sözün manası lisanın tarihi içinde mana kaymalarına, değişimlere uğrar. Bu durumda sözlerin eski manalarını öğrenmek de bize çok şey verir. Lisanların nasıl geliştiğini görür, lisan denen varlığın derin yapısına girersiniz. Sözlerin eski manalarını öğrenmek insan zihninin derin katmanlarına inmek üzere heyecan vericidir.
Etimoloji eğlendiricidir de. Sözlerin eski manaları, lisandan lisana geçerken uğradıkları mana değişiklikleri insanı bazen şaşırtır, şaşırtarak eğitir, bazen de eğlendirir. Bu biçimde kısaca özetleyebilirim etimolojinin yararlarını. Yararına inandıktan sonra faydalanacağınız kaynakları arar bulursunuz. Az sayıda olmakla birlikte, Türkçe kitaplar da vardır. Ancak etimolojinin ana kaynağı sözlüklerdir. Çevrimiçi İngilizce sözlükler (örneğin, dictionary.com; meriam-webster.com) sözlerin kökenlerini belirtiyorlar. Bu sözlüklerden ikincisinin bir hizmeti var; Word of the Day (Günün Kelimesi). Siteye üye olursanız, her gün bir sözün kökeni ile tarihçesini gönderiyorlar.
Türkçenin etimolojisine de ehemmiyet verilmeli. Bilhassa lisanımızdan atamayacağımız bir yığın Arapça, Farsça kelimeyi ezbere kullanıyoruz. Köken bilgisi olmadan tıpkı Arapça kökten çıkan sözler ortasındaki bağı kuramayız. Çevrimiçi TDK Aktüel Kelamlık ile lugatim.com’da -yanlışları olmakla birlikte- sözlerin kökenlerini belirtiyorlar. (TDK birçok yıl sonra çevrimiçi sözlüğünde sözlerin kökenini belirtme kararı verdi; eski, basılı sözlüklerinde yoktu bu). Bu üzere başlangıç kaynaklarından sonra daha geniş bilgi için özel etimoloji sözlüklerine başvurulabilir. Kıymetli olan, kullandığımız sözlerin kökenlerini, çekirdek manalarını, tarihçelerini merak etmek.
Sözlerin Dünyasında Gezintiler, Bülent Aksoy,312 sf., İrtibat Yayınları, Eylül 2022
‘BAĞA DESTURSUZ GİRENLER’
“Salça” ve “sos” sözlerinin kökenlerini açıkladığınız kısımda “Türkçeye yabancı söz ithal edenler bu işe girişmeden evvel birebir şeyin lisanımızda karşılığı olup olmadığını araştırmıyorlar” diyorsunuz. Bu tespitin yanı sıra Türkçeye isabetsizce teğe bir çevrilen kimi sözler süratle kabul görüyor: “Çabasız”, “çalışmıyor”, “[o argümanı] satın almıyorum” üzere. Son yıllarda İngilizce “timeless” sözünün birebir çevirisiyle aktarılan “zamansız” sözü evvel moda bölümünde belirdi, sonra öbür pek çok alanda reklam sloganlarına girdi. Etimoloji bilgisi bu üzere durumlarda lisanın müdafaasına nasıl yardımcı olabilir?
“Salça” ile “sos” birebir manaya gelen iki söz. Birincisi İtalyanca, öbürü Fransızca. Bunlar üzere iki başka lisandan ancak birebir manaya gelen bir yığın söz var Türkçede. “Sos” üzere alıntıların lisana hiçbir faydası yok. Salça sözü, salçalı yemekler tüm Anadolu köylerine girmiş. Türkiyeli Frankofiller herhalde daha kentli, daha batılı görünebilmek için, “sos”u lisana sokmuşlar. Öteki örnekler köken bilgisinin konusu değil. Bu üzere yanlışlar çeviri eğitim-öğretimini ilgilendirir. Çeviri tecrübesizlikleri, lisan zevksizliği. Yabancı lisanı gereğince öğrenmeden çevirmenliğe heves edenlerin; Orhan Şaik Gökyay’ın deyişiyle “bağa destursuz girenler”in inanılmaz günahları. Sinema sinemalarının alt yazılarında bunlara benzeri binlerce kusur bulursunuz.
Verilen örnekler lisanın özümseyemeyeceği kadar garip fakat çeviri kusuru yüzünden lisana yerleşen kelamlar yok mudur? Vardır olağan. Bunlardan son yıllarda çok kullanılan ikisini söyleyeyim: Vergi cenneti ve faiz lobisi. Birincinin kaynağı İngilizce “tax haven”. Biliyorsunuz, “haven” sığınak, liman demek. Ancak bu İngilizce kelimeyi bilmeyen, bilmediğini bilmediği için de sözlüğe bakmayan sorumsuz biri o kelimeyi cennet manasına gelen “heaven” ile karıştırmış. “Vergi cenneti” kelamını artık herkes tereddütsüzce kullanıyor. Buna karşı bizlerin yapabileceği bir şey yok ne yazık ki. Yapabileceğimiz tek şey, burada değindiğim üzere, bunun bir çeviri kusuru olduğunu şurada burada söylemek, yazmak. Bir de şunu yapabilirsiniz: Diyelim ki bir metin çeviriyorsunuz, elinizdeki İngilizce metinde geçiyor, bunu vergi cenneti diye çevirmezsiniz (çevirmemelisiniz de) “vergi sığınağı / barınağı / limanı” üzere bir kelam kullanır, bir dipnotu ile durumu açıklarsınız.
İkinci kelam de İngilizceden: Interest lobby. “Faiz lobisi” diyorlar. Cumhurbaşkanının Türkçeye soktuğu bir kelam. Lakin ona da öğreten birileri olmalı. Bu kelam “çıkar (menfaat) çevresi” demek aslında. Faiz bugünkü idarenin yerli yersiz, en çok söylem ettiği sözlerden. Hayatımızda ebediyen var olacak bir bahis olamaz faiz; bugünkü idare bir gün değiştiğinde “faiz lobisi” kelamı de unutulup gidecek.
‘DİL HASSASLIĞI EN GELİŞMİŞ BEŞERLER ŞAİRLER VE YAZARLARDIR’
Kitabınızın amaç kitlesi en genel sözle lisan üzerine düşünmeyi keder edinen, Batı Avrupa lisanlarının mana dünyasına ezberle değil, kavramlarla düşünerek girmek isteyen beşerler. “Theoria’dan Nazariye’ye” başlıklı kısımda birçok kimsenin lisan hassaslığını yansıtabileceğinize inanarak şahsî bir tavrınızı, istemeye istemeye “kuram” sözünü kullandığınızı açıklıyorsunuz. Lisan duyarlığı nasıl tanımlanabilir?
Dil duyarlığı okuyarak kazanılır alışılmış. Hem anadilinde hem de öğrenilen yabancı lisanlarda kitap okuyarak. En başta şairleri, edebiyatçıları okuyarak. Zira bütün lisanlarda dil duyarlığı en gelişmiş beşerler onlardır. Lisan içinde lisan üretir edebiyatçılar, bir de filozoflar, bilimciler. Okudukça sözlerin ince manalarını, yan manalarını, mecazlarını özümseriz. Kimi sözler az, kimileri orta sıklıkta, kimileri da çok kullanılır, sözlerin kullanılma sıklığını lakin çok okuyanlar bilir. Okumanın yanı sıra bir şeyler de yazıyor, yabancı lisanlardan bir şeyler çeviriyorsanız, bu da lisan duyarlığınızı biler. Her sözün bir tadı vardır. Bir kimse kimi kelamları daha çok sever, daha çok kullanabilir. Kimi kelamlar kibar insan ağzına yakışmaz, bazıları kulak tırmalar. Karşımızdaki insanın kullandığı kelamlara bakarak onun nasıl biri olduğu, hangi toplumsal sınıftan geldiği, tahsil, kültür düzeyi hakkında bir izlenim ediniriz. Bütün bunların fark edilmesi lisan duyarlığı ile olur.
Anadili tahsili aile içinde başlar. Ailede konuşulan lisan, lisan duyarlığımızın temelini atar. Ailenin büyükleri çocuklara kullandıkları kelamlar hakkında bazen bilgi verir, bazen ikazlarda bulunur. Bu öğretim okulda devam eder. Sözlüklerde de her sözün yanında birtakım yaftalar görürsünüz, o sözün kullanıldığı alanı gösterir; şiir (edebiyat) lisanı, ideoloji lisanı, hukuk, teknoloji, eskimiş, kaba, argo üzere. Sözlükler de bir lisan şuuru uyandırır. “Kuram”a gelince, neden kurmak fiilinden türetildiği belirli değil. Hiçbir yerde açıklamasını bulamadım. Teorinin, nazariyenin nasıl türetildiğini biliyoruz halbuki.
Dilimizde “operatör” sözünün “cerrah”tan daha fiyakalı olduğu için kullanıma sokulduğu ve benimsendiği görüşündesiniz. “Jenerasyon”, “korelasyon” üzere tabirler de bu türlü yaygınlaştı. “Aşçıbaşı” ve “şef” sözlerini de misal halde ele alıyorsunuz. Lakin “şef restoranları” yerine “aşçıbaşı restoranları” dense “şef” sözüyle vurgulanmak istenen itibarlı mutfak kültüründen uzaklaşacağımızı düşünüyorum. Bu sanki “lokanta” ve “restoran” sözlerinin lisanımızdaki seyahatine mı benziyor?
Evet ona benziyor, hatta tıpkısı. Operatör Fransızcada kullanılmıyor artık, İngilizcedeki manası farklı. Tıptaki kullanımı Türkçede türetilmiş. Lokanta da bir vakitler daha “şık” bir sözdü, pek de uzak olmayan bir geçmişte. Yabancı sözlerden medet umanlar lisanı kullanarak bir sınıf ayrımı yaratıyorlar bizde (Prof. Fahir İz yıllar evvel “Dilde Moda” başlıklı nefis makalesinde bu lisan modalarını yargılamıştı). Bunun sayısız örneği vardır. Bu süreç bizde birkaç katlı. Şöyle: Evvel İtalyanca lokantayı lisana sokuyorlar, daha “prestijli” bir aşevi sayılması niyetiyle. Sonra o söz halk ağzına niyet bu sefer birebir manadaki Fransızca kelimeyi piyasaya sürüyorlar. Son yıllarda İngilizce de bu yolun yolcusu oldu. Plaj Fransızca ancak Türkiye’de İngilizce “beach” plajdan daha “teşkilatlı” bir yer olabiliyor! Pekala Fransızcada o denli bir değişim olmuş mudur? Kaplıcadan üstün bir tarafı bulunmayan spa da tıpkı niyetin “eseri”.
Gurmeler şef sözünü lisana sokunca, hele bir televizyon kanalında MasterChef diye ülkenin en hünerli aşçıları toplandıktan sonra, yapacak bir şey kalmıyor alışılmış. O bakımdan haklısın; “şef” daha “prestijli” bir aşçı. İngilizcede de, Fransızcada da aşçı ile hünerli aşçı için iki farklı söz var zati fakat benim söylediğim şey şu: Aşçıbaşı, chef sözünün verdiği manası veriyor zaten! Bunun fark edilmesini istiyorum. Eski kültürümüzde, sarayda, mevlevihanelerde, vezir konaklarında vazifeli usta aşçılar yani aşçıbaşılar hiç kuşkunuz olmasın birer chef idi. Artık sorarım: Usta aşçıya “şef” diyenler şefin “baş” kökünden çıktığını, aşçıbaşı manasına geldiğini, bizim lisanımızda “şef”in teğe bir karşılığı olduğunu biliyorlar mı? Sade vatandaş değil, usta aşçının kendisi biliyor mu? Bilmiyorsa ayıplarım.
“Türkçede ikisi de tıpkı manaya gelen sözler ibadullah” diyorsunuz. Bu da lisanda mana zenginliğine değil, şişkinliğe yol açıyor: “Kesinlikle” ve “muhakkak”, “iftihar” ve “övünme”, “seviye” ve “düzey” üzere. Birebir Türkçesi yaygınlaşan Arapça sözlerden büsbütün uzaklaştığımızda ise edebiyat tarihimizden de kopma tehlikesiyle karşılaşabiliriz. Sizce yirmi otuz yıl sonra örneğin Tanpınar’ın ve hatta Sait Faik’in yapıtlarını okurken sık sık duraksayacağımız, zorlanacağımız bir periyoda girer miyiz? Bu bizim fikir dünyamızı yoksullaştırır mi?
Verdiğin örnekler biri Arapça, öbürü Türkçe olan sözler. Lisanı arıtırken kimi Arapça sözlere Türkçe karşılık türetmişiz, doğal bu. İkisi de tıpkı manaya gelen sözlerden benim kastım tam da bu değil. Katiyen, kat’iyyen karşılığında, övünme “iftihar”dan hoş ancak herkesin bildiği “seviye” sözüne neden bir karşılık aradık? Lisana bir şey katmadı. “Şart” üzere en sade vatandaşın bildiği bir kelimeyi bile lisandan silmeye çalıştılar. Ortalarında hiçbir ince mana farkı bulunmayan sözler benim kastım. Bunlar bir yığılmadır, lisana bir şey kazandırmadı. Hayat-yaşam, şehir-kent, hikâye-öykü üzere. Hayat üzere hoş bir söze kıyılır mı? Üstelik ömür güzelim “ömür” sözünü de kemirir oldu. “Kent” sözünü Türkçedir diye önümüze sürdüler; ancak öğrendik ki, Soğdca eski İran lisanı. “Şehir” ise yeni Farsça ancak çok benimsenmiş, içimize güzelce sinmiş bir söz. Bu ikiliklerden hiçbir şey kazanmadı Türkçe. Edebiyat yerine “yazın” da tutmadı, tutamaz da. Edebiyatın yan manaları var, çağrışımları çok varlıklı. Bir yığılma bu. Kimi müellifler haklı olarak “yazın”ı “bibliyografya” manasında kullanmaya başladılar. Kıssa sözünün manaları, yan manaları da güçlü.
Tanpınar’ın hatta Sait Faik’in yapıtlarının lisanı farklı bir husus. Öteki şairleri, müellifleri da sayabilirsiniz. Nâzım Hikmet’in, Orhan Veli’nin yapıtlarında de bugünün az okuyan, sözlüğe bakmaya da üşenen gençlerinin anlayamayacağı pek çok söz geçer. Halbuki hepsi vazgeçilmez muharrirler, şairler. Sırf son yirmi otuz yılda basılan kitapları okuyanların zihni fakir kalır. Buna karşılık, çok okuyan o denli gençler var ki, daha otuz yaşındayken yetmişindeki insanların zorlanacağı, tahminen de anlayamayacağı lisanı ağdalı metinleri rahatça anlayabiliyorlar. Ortaöğretimde, yalnızca yabancı lisandaki metinleri okurken değil, kendi lisanımızdaki metinleri okurken de sözlüğe bakma alışkanlığını aşılamalıyız.
Introduction to the Etymology of the English Language,Bülent Aksoy, 483 sf., Pan Yayıncılık, Eylül 2020
Kitabınızda belirttiğiniz üzere “demeç” sözü duyulmaz oldu, “söylem” her yeri sardı. Anlaşılmama korkusuyla “söylem” terimini kullanmaktan kaçındığınızı belirtiyorsunuz kitabınızda. Ben de kelamlı çeviri hizmeti sunduğum toplantılarda örneğin “akademisyen” sözünün ısrarla yanlış kullanıldığını görüyorum, bu artık Türk Lisan Kurumu’nun da tescillediği bir kusur. Birbirlerine daima “akademisyen” diyen öğretim üyeleri Türkçe çevirimizi dinlerken tıpkı kelimeyi duymayı bekliyor. Sizce “söylem” ve “akademisyen” üzere sözler sizin tabirinizle “meşruiyetlerini ilan eder mi”?
Önce matematikteki “sağlama” sürecine benzeri bir biçimde düşünelim. İçinde “akademisyen” geçen bir Türkçe metni İngilizceye, Fransızcaya çeviriyorsunuz. Kastedilen, üniversite öğretim üyesi ya da yüksek düzeyde bilim üreten biri. Yabancı lisanda “academician” terimiyle karşılayamayacaksınız. Zira yabancı lisanlarda bu terim “akademi üyesi” demek. Türkiye’de bu türlü kurumlar yok, yanlışta ısrar edenlere birincinin bunu hatırlatmak gerek. Academic demek zorundasınız orada. Şunu da bilmek gerekir: Türkçede sözler var ki, yanlışını kullananların sayısı doğrusunu kullananlardan çoktur. Ben kendi hisseme, yanlışı sevenler sınıfında yer almayı kendime yediremem. Zira doğrusunu bilenler kesinlikle vardır. Onların gözünde bilgisiz görünmek istemem. “Akademisyen”in galat olduğu hiçbir vakit unutulmayacak. Galatat listesindeki yeri sağlamdır. Bunlar üzere bütün sözler lisanın tarihi içinde galat olarak anılacaktır.
“Söylem”e gelince, bu söz büsbütün yozlaştı. TDK sözlüğünü hazırlayanlar kelimeyi “piyasa”daki kullanımına nazaran tanımlamışlar. Ben de bu durum karşısında, kullanmaktan sakınamadığım bağlamlarda kullanıyorum yalnızca, orada da sözün yanına ayraç içinde discourse sözünü koyuyorum. Sorduğun soruya tekrar çeviri süreci bakımından yanıt vereyim. Diyelim ki manasını bilmeyen biri bu kelimeyi bir konuşmasında kullandı, İngilizceye nasıl çevireceksin ki? Statement, argument, expression filan deyip duruma nazaran bir şey bulacaksın. Discourse diyemeyeceksin! Elhasıl, “söylem”in içi o kadar boşaldı ki, saptığı yolda bile yere çakılıp kalamadı.
Kitabınızda “kültür” sözünün “hars” ve “ekin” karşılıklarından bahsederken “Batıdan aldığımız her terimi çeviri yoluyla Türkçeye kazandırmak mümkün değil” diyorsunuz. “Bluetooth” ve “wifi” üzere bilişim tabirleri tıpkı bizdeki üzere Fransızcaya da harfiyen geçti, yerleşti; lakin “green washing” terimine Fransızca “écoblanchiment” karşılığı benimseniyor üzere. Sizce etimoloji yardımıyla kâfi gayret gösterilse, örneğin “metaverse” ya da “greenwashing” üzere yeni tabirler Türkçeleşebilir mi? Yoksa lisanımızın sonlarına da çarpar mıyız?
Kültür, çağdaş, diyalektik üzere Batı tabirlerine Türkçe karşılık bulunamaz bence. Bir şey bulup ortaya atarsınız fakat tutmaz. Bunlar içi dolu, dopdolu, çok uzun bir geçmişi olan, çok işlenmiş tabirler. Milletlerarası tabirlerdir esasen. Metaverse terimine de bir karşılık bulmak gerekmez, o da milletlerarası bir terim. Üniteleri Yunanca-Latince. Buna emsal birçok Yunanca-Latince terim üzere çeviri edilmeden kullanılabilir.
Ama bilgisayar-bilişim tabirleri farklı. Bunlar külliyen teknik nitelikte. Biz bilgisayar-bilişim lisanını Türkçeleştirirken erken davrandık. Bilgisayar gündelik hayatımıza girer girmez tabirlere çok hoş karşılıklar bulduk; dizüstü, masaüstü, imleç üzere. Wi-fi, bluetooth için de pekâlâ uygun karşılıklar bulunabilir; bulunmalı. Bulunursa, tabirin manasını daha çok sayıda insan, kestirme yoldan öğrenir. Ancak uygun Türkçe karşılık bulmak tek tek şahısların işi olamaz, TDK’nin bu işlere biraz meraklı bir görevlisine de havale edilemez. Bir uzmanlar ekibinin işi olmalı. İngilizce tabirler olduğu için uygun karşılıklar bulmalıyız. Bu tabirleri nasıl yazacağız? İngilizcedeki üzere mi? İmla kılavuzunuza alamazsınız bu haliyle. Hem, nasıl söylem edeceğiz? Bu yüzden, Türkçe karşılıklarının bulunmasında çok yarar var.
Greenwashing siyaseti Türkiye’de de güdülen bir şirket siyaseti mi, bilmiyorum. Hayatımıza girmeden bir karşılık bulamayız. Girdikten sonra halk yaratıcılığı bir şey bulup çıkarabilir. Bu formda kullanılmaz ki. Bluetooth, greeenwashing sözleri terim olarak karşılanamadığı sürece bunları açarak, açıklayarak çeviri etmek gerekir.