Rekabet Şurası, süratli tüketim malları bölümünde faaliyet gösteren üretici, tedarikçi ve perakendeci niteliğindeki Pepsi, çokuluslu ilaç şirketi GlaxoSmithKline (GSK), Pasifik Tüketim Eserleri Satış ve Ticaret A.Ş., Türkiye’nin en büyük sakız, şeker, şekerleme, lolipop, draje, çikolata, bisküvi şirketlerinden Kent Besin, Eti Besin A.Ş., Alman şekerleme firması Haribo, Red Bull, Şölen Çikolata Besin Sanayi A.Ş., Beypazarı İçecek Pazarlama A.Ş., Doğanay Besin Tarım ve Hayvancılık A.Ş., Unmaş Unlu Mamuller Besin Sanayi ve Ticaret A.Ş., Yeni Mağazacılık A.Ş., Seviye Tüketim Malları Sanayi Pazarlama ve Ticaret A.Ş., Horizon Süratli Tüketim A.Ş.’ye 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. unsurunda yer alan, “Belirli bir mal yahut hizmet piyasasında direkt yahut dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama emelini taşıyan yahut bu etkiyi doğuran veyahut doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler ortası muahedeler, uyumlu aksiyonlar ve teşebbüs birliklerinin bu cins karar ve aksiyonları hukuka karşıt ve yasaktır” kararını ihlal edip etmediklerinin tespiti üzerine soruşturma açmıştı.
Sözlü savunma toplantısına, Rekabet Kurumu binasında Rekabet Kurumu Lideri Birol Küle, heyet üyeleri, soruşturma heyeti ve soruşturmaya kelam konusu teşebbüslerin temsilcileri katıldı.
Rekabet Kurumu Lideri Küle, kelamlı savunmadan evvel yaptığı açılış konuşmasında, 20 firmaya yönelik başlatılan soruşturmanın, 4054 sayılı Kanun’un 4. hususunda yer alan, “Belirli bir mal yahut hizmet piyasasında direkt yahut dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama gayesini taşıyan yahut bu etkiyi doğuran veya doğurabilecek nitelikte olan teşebbüsler ortası mutabakatlar, uyumlu aksiyonlar ve teşebbüs birliklerinin bu çeşit karar ve aksiyonları hukuka ters ve yasaktır” kararını ihlal edip etmediklerinin tespitine yönelik açıldığını hatırlattı.
Küle’nin, argümanları ve evrakın içeriğini özetlemek üzere kelam verdiği soruşturma heyeti ise 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 4. hususunun belli bir mal yahut hizmet piyasasında direkt yahut dolaylı olarak rekabeti engelleme, bozma ya da kısıtlama maksadını taşıyan yahut bu etkiyi doğuran yahut doğurabilecek nitelikte olan, teşebbüsler ortası mutabakatlar ve uyumlu aksiyonlar ile teşebbüs birliklerinin bu çeşit karar ve davranışlarını yasakladığını hatırlattı.
Soruşturma heyetinin görüşüne nazaran, zincir marketler ortasında, ortak tedarikçiler aracılığıyla kurulan dolaylı temaslar yoluyla fiyatların yahut fiyat artışlarının uyumunun sağlandığı, ortak tedarikçiler aracılığıyla geleceğe dönük fiyatlar, fiyat artış tarihleri, dönemsel aktiviteler ve kampanyalar üzere rekabete hassas bilgilerin paylaşıldığı sonucuna ulaşıldı.
Fiyat indirimine giden yahut pazar genelinde fiyatların arttığı devirde şimdi fiyat artışı yapmayan perakendecilerin fiyatlarına tedarikçiler aracılığıyla müdahale edilmek suretiyle kelam konusu fiyatların tüketiciler aleyhine yükseltilmesinin sağlandığı ve rakip fiyatlarının yükselmemesi halinde eser özelinde fiyat düşürme üzere çeşitli stratejiler yoluyla teşebbüsler ortasındaki danışıklılığa ahengin daima olarak gözetildiği, böylece ismi geçen perakendecilerin satışa sundukları pek çok eserin perakende satış fiyatlarının tespiti gayesine sahip, topla-dağıt karteli niteliğindeki muahede yahut uyumlu aksiyonlar yoluyla 4054 sayılı Kanun’un 4. unsurunu ihlal ettikleri sonucuna ulaşıldı.
Heyet bu kapsamda, 4054 sayılı Kanun’un 16. unsurunun üçüncü fıkrası uyarınca gayri safi gelirlerinin binde beşi oranında idari para cezası uygulanması gerektiğine, lakin şuranın 28 Ekim 2021 tarihli kararı ile anılan zincir marketlerin perakende satış fiyatlarının tespiti hedefine sahip, topla-dağıt özelliği de sergileyen kartel niteliğindeki mutabakat yahut uyumlu hareketler yoluyla 4054 sayılı Kanun’un 4. hususunu ihlal ettiği münasebeti ile kelam konusu teşebbüsler hakkında idari para cezası uygulandığı konusunun göz önünde bulundurulması gerektiğini kıymetlendirdi.
Heyet, Rekabeti Sınırlayıcı Muahede, Uyumlu Hareket ve Kararlar İle Hakim Durumun Berbata Kullanılması Halinde Verilecek Para Cezalarına Ait Yönetmelik’in 4. unsurunun birinci fıkrasının a bendinde yer alan “Bu Yönetmeliğin 5 inci unsuru çerçevesinde temel para cezası hesaplanır. Temel para cezası, Kanunun 4 üncü yahut 6 ncı unsurlarında yasaklanmış, piyasa, nitelik ve kronolojik süreç olarak birden fazla bağımsız davranışın saptanması halinde, her bir davranış için farklı başka hesaplanır” halindeki düzenleme kapsamında, kelam konusu soruşturma kapsamında ihlal olarak bedellendirilen aksiyonlarının, davranışın gerçekleştiği pazar, niteliği ve kronolojik süreci bakımından Heyetin anılan perakende kararına bahis olan davranışları ile tıpkı olduğunu kıymetlendirdi.
Soruşturma heyeti, tekrarlanmış cezalandırma yasağı olarak da bilinen bir kimsenin tıpkı fiilinden ötürü yinelenmiş olarak yargılanamamasını ve cezalandırılamamasını tabir etmek üzere kullanılan “Non bis in idem” prensibi çerçevesinde kelam konusu soruşturma kapsamında rastgele bir idari para cezasına hükmedilmesine yer olmadığı değerlendirmesini yaptı.
Tedarikçiler tarafından kendilerine aktarılan rakiplere ilişkin bilgileri ileriye dönük fiyatlama kararlarında kullandıklarını değerlendirildi
Heyet, soruşturma tarafı tedarikçilerden Beypazarı, Doğanay, Seviye, Eti, Fritolay, Gsk, Haribo, Kent, Pasifik, Pepsi, Redbull, Şölen ve Unmaş’ın soruşturma tarafı zincir marketlerin geleceğe dönük satış fiyatları ve fiyat artış tarihleri üzere rekabete hassas bilgilerinin paylaşımına aracılık etmek suretiyle perakendeciler ortasında uyumun sağlanmasında ve sürdürülmesinde rol oynadıkları, anılan perakendecilerin ise kelam konusu uyumdan haberdar oldukları ve tedarikçiler tarafından kendilerine aktarılan rakiplere ilişkin bilgileri ileriye dönük fiyatlama kararlarında kullandıklarını değerlendirildi.
Heyet, kelam konusu tedarikçilerin zincir marketlerin satış fiyatlarının tespiti maksadına sahip topla-dağıt karteli görünümünde ortaya çıkan mutabakatlar yahut uyumlu aksiyonlar yoluyla 4054 sayılı Kanun’un 4. hususunu ihlal ettikleri ve bu ihlal nedeniyle zincir marketler ile birlikte ve eşit derecede sorumlu oldukları, kelam konusu tedarikçilere 4054 sayılı Kanun’un 16. hususu uyarınca idari para cezası uygulanması gerektiğini kıymetlendirdi.
İstenen para cezasının yüzde elli arıtılması istendi
Heyet, kelam konusu firmalara para cezası uygulanması takdirinde, ihlal teşkil eden hareketlerin Ceza Yönetmeliği kapsamında “kartel” niteliği taşıdığı, temel para cezasının bu tespite dayanarak belirlenmesi gerektiği, kelam konusu aksiyonların Doğanay, GSK, Kent ve Şölen bakımından bir yıldan kısa sürdüğü, bu nedenle kelam konusu teşebbüsler bakımından belirlenecek temel para cezasının Ceza Yönetmeliğinin ilgili kararlarınca artırılmasına yer olmadığına ve bakımından aksiyonların bir yıldan uzun beş yıldan kısa sürdüğü, bu nedenle temel para cezasının, kelam konusu teşebbüsler bakımından yarısı oranında artırılarak uygulanması gerektiği kanaatine ulaştı.
Heyet ayrıyeten, kelam konusu teşebbüslerin Ceza Yönetmeliği kapsamında dikkate alınacak rastgele bir ağırlaştırıcı yahut hafifletici öge bulunmadığı konularının dikkate alınması gerektiğine vurgu yaptı.
Soruşturma heyetinin görüş bildirmesinin akabinde kelamlı savunma toplantısı soruşturmaya taraf firma temsilcilerinin görüş bildirmesi ile devam etti.