Küçük partiküllerden kaynaklanan hava kirliliğine maruz kalanların oranı Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) ülkeleri ortasında değerli oranda düşerken Türkiye’de az da olsa artış gösterdi. Türkiye, OECD üyeleri ortasında 2.5PM olarak isimlendirilen küçük partikül kaynaklı hava kirliliğine en fazla maruz kalan ikinci ülke. Türkiye’de halkın yüzde 27’si hava kirliliğine maruz kalırken bu oran OECD ülkelerinde yüzde 14.
Euronews’in haberine nazaran, OECD’nin 2019 yılı datalarına nazaran hava kirliliğine en fazla maruz kalan ülke yüzde 27 ile Güney Kore. Türkiye de birebir oranla ikinci durumda. Finlandiya, İsveç, Estonya, Yeni Zelanda ve İzlanda yüzde 6 ile en uygun durumda bulunan ülkeler.
2019 yılında “2.5PM” olarak isimlendirilen küçük partikül kaynaklı hava kirliliğine maruz kalanların oranı öbür kimi ülkelerde şöyle: İsrail yüzde 19, İtalya yüzde 16, Yunanistan yüzde 14, Almanya yüzde 12. İngiltere yüzde 10 ve ABD yüzde 8.
38 ülkeden 4’ünde kirlilik arttı; birisi Türkiye
Hava kirliliğine maruz kalanların oranı nasıl değişiyor? Azalıyor mu yoksa artıyor mu? 1990 ile 2019 yılları ortasındaki değişime bakıldığında OECD listesindeki 38 ülkeden 33 adedinde hava kirliliği oranı düştü. Bu düşüş birtakım ülkelerde yüzde 40’ları aştı. Türkiye’de ise yüzde 1’lik bir artış kelam konusu. OECD ortalamasında hava kirliliğine maruz kalanların oranı bu 39 yılda yüzde 28 düşüş gösterdi.
En fazla azalma yüzde 45 ile İsviçre’de. Bu ülkede 1990 yılında hava kirliliğine maruz kalanların oranı yüzde 18,3 iken 2019’da yüzde 10’a geriledi. En fazla artış yüzde 9 ile Güney Kore’da yaşandı. OECD ortalaması 1990’da yüzde 19,4 iken 2019’da yüzde 13,9’a düştü. Tıpkı periyotta Türkiye’deki oran yüzde 26,7’den yüzde 26,9’a yükseldi.
Küçük partikül kaynaklı hava kirliliğine maruz kalanların oranı başka ülkelerde 1990-2019 ortası şu kadar düştü: Almanya yüzde 43, İngiltere yüzde 41, Fransa yüzde 37, Yunanistan yüzde 27 ve İsrail yüzde 8.
Türkiye’de ‘dalgalı seyir’
Son 39 yılda Türkiye’deki değişime yakından bakıldığında hava kirliliği oranının yükselip düştüğü gözlemleniyor. 2019 yılındaki oran 1990 yılından daha yüksek. 2005’te yüzde 26,7 olan hava kirliliğine maruz kalanların oranı 2010’da yüzde 30’a kadar tırmandı.
PM2.5 nedir, ne kadar ziyanlı?
Avrupa Etraf Ajansı’nın sitesine nazaran partikül husus, katı ve sıvı damlacıkların karışımından oluşuyor. Birtakım partikül unsurlar direkt yayılırken kimileri da çeşitli kaynaklardan yayılan kirleticilerin atmosferde tepkiye girmesiyle meydana geliyor.
Partikül husus, kalp yahut akciğer rahatsızlığından kaynaklanan hastalıklar ve ölümlerle ilişkilendirilmiştir. Dünya Sıhhat Örgütü, partikül unsur kapsamında en ziyanlı maruz kalma durumunun ince partiküllere (PM2.5) uzun vadeli maruz kalma olduğunu gösterebilecek kâfi bilimsel ispat toplamıştır.
Sağlık Bakanlığı’na nazaran de havadaki partikül unsur insan sıhhatini etkileyen en değerli kirleticilerden biri. Partikül boyutu ile sıhhat üzerindeki olumsuz tesiri doğrusal olarak temaslı.
Hava kirliliği bir yandan kalp ve akciğer hastalıklarına bağlı mevt oranını artırırken, öteki yandan bu hastalıklara bağlı hastane müracaatlarını arttırıyor. Bunların yanında hava kirliliği bilhassa çocukların akciğer gelişimini olumsuz etkilemekte ve kirliliğin ağır olduğu bölgelerde astım ve kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) üzere kronik hava yolu hastalıkların prevalansını artırmakta.