Son periyotta dijital platformların çoğalmasıyla sinema salonların öldüğü fikri artıyor, birebir niyette misiniz?
Yüzde yüz büsbütün, bambaşka düşünüyorum. Bilakis üretimci olarak söylüyorum, platformlar ne yaptı biliyor musun? Sinemadan sonra “Filmi bana sat” diye bana bir bütçe çıkarıyorlar artık. Evvelden platform geliri diye bir şey yoktu. Ne vardı, Hisse TV. Onun da 1-2 alıcısı vardı ve ucuzdu. Ya da açık kanala satıyorduk. Artık platformlar bize sineması daha çekerken sinema sonrası parayı veriyor. O para benim daha yeterli üretim yapmama neden oluyor. Üretimciyi motive eden, ekstra sermaye katan bir olay oldu. Sinemacı olarak platformlara teşekkür ediyorum. Daha düzgün eserler yapmak için daha çok para lazım.
Yani dijital platformlar aslında sinemanın rakibi değil mi?
Tamamen tamamlayıcısı. Bir sinemanın bütçesini yaparken, yapacağımız harcamaları da hesaplarken, platformlardan gelecek parayı da dahil ettiğimiz için imal bütçelerimiz büyüdü. Daha kaliteli eserler yapmak için artık talihimiz daha da arttı. Zira oradan bir para geliyor. Yani hiç beklemediğin bir yerden 1 milyon geliyor. 4-5 sene öncesine kadar bu türlü bir şey yoktu. Artık proje bazında oturup platformlarla konuşuyoruz. Dijital platformlara çok önemli bir hürmetim var. Teknolojinin getirdiği bir avantaj. Gelen para ne demek, daha düzgün üretim demek. Yani geliriniz yalnızca bilet geliriyle hesaplanmıyor artık.
Ortada bir çelişki yok mu? Son devirde Yılmaz Erdoğan, Gülse Birsel, Cet Demirer üzere isimler niçin sinemaya değil de platforma gittiler?
Bu mevzuyu geçen hafta Yılmaz Erdoğan’la konuştuk. Haklı oldukları bir taraf var o da şu; sinemaya pandemiden ötürü 2021’de 12 milyon seyirci gidince, 2022’de 36 milyon bilet satılınca, “Hazır malımız var, sinema da düzgün değil, seyirci sayısı düşük dijitale mal yapalım” diye bir anlayış oldu. O devrin bir fırtınası bu. Ben bunun devamlı olacağını düşünmüyorum. Önümüzdeki sene büyük sanatkarların mallarını sinemaya çıkmadan dijitale vereceklerini düşünmüyorum. Tahminen dijital için özel üretim yapacaklar ancak sinema sinemasını vermeyecekler.
O vakit son devirde ön planda oldukları için soruyorum; Cet Demirer, Gülse Birsel üzere isimler seyirci ve gelir olarak kendilerini garantiye mi almak istediler?
Bence sinemanın 2022’de 36 milyon bilet satıp bir yere geleceğini düşünmemiş olabilirler. Ki ben Cet Demirer ve Gülse Birsel’in sinemaya çıksa 3-4 milyon biletin altında kalmayacağını düşünüyorum. Seyredince bunu gördüm ve üzüldüm bir yandan.
Yani daha mı düzgün kazanırlardı?
Aldıkları sayısı bilmiyorum. Ticari bir sır lakin 3-4 milyon seyirci yapsalar sinemadan en az 100-120 milyon TL para kazanırlardı. Üstelik sinemadan sonra dijital platforma satıp tekrar kazanabilirlerdi. 3 milyon dolar değilse de 500 bin – 1 milyon dolara satarlardı.
Peki tüm bunlardan sonra siz direkt dijitale bir şey çekmem mi diyorsunuz?
İyi bir malım varsa dijitale niçin vereyim? Hiçbir vakit yapmam demem. Mutlaka yaparım fakat bu iş dijitalde ses getirecek, “Helal olsun bu da dijitale yapılacak iş üzere değil” diyecek olurlarsa yaparım. Zira benim emeğimin iktisadını karşılamıyor dijitale yapılan işler. Fabrikasyon üretim yapılıyor dijital platforma. Onlar o denli yüzde 20, yüzde 30 kârla veriyorlar ki o kadar emeğe değmez. O içeriği kaybetmeye değmez. Esasen husus az, senaryo sıkıntı, kıssa güç, bir de onu sen dijitale ver; olmaz.
Son devirde çıkan sinemaları düşündüğünüzde tıpkı sinemanın dijitale maliyetiyle, sinemaya maliyeti ne kadar fark eder?
Bence dijitale yapılırken yarı yarıya para harcanıyor. Millet sinemaya ‘ne oluyor’ derken 2023 yılında 50 milyonun üzerinde seyirci bekleniyor. Birkaç kıymetli sinema de girerse bir anda biz 60-70 milyonları görebiliriz. Bergen’i 5.5 milyon kişi seyretti birinci çıkışında. Esasen bu bir örnek. Mal varsa, içerik doğruysa, merak uyandırıyorsa iş yapıyor. Avatar 2.5 milyona gidiyor. Rafadan Tayfa 2.5 milyona gidiyor. İtibar Sorunu sineması geliyor. Ben bu sinemaya en az 5 milyon seyirci bekliyorum.
Bu sayılar reklam veren açısından ne söz ediyor?
‘Sinema eskisi üzere değil, öldü sinema o yüzden oraya reklam düşünmüyoruz’ üzere düşünüyorlar. Sponsorluk konusunda mesela 2022’de 36 milyon kişinin sinema seyrettiğinin farkında değiller. Bu sene 50 milyon kişinin sinema seyredeceğinin de farkında değiller. Doğal olarak sinema salonları pandemide tıpkı havayolları üzere çok ağır yara aldı. Ama pandemiden çıktıkları anda, içerik hazır olmadığı için sinemanın geri dönüşü üç seneyi alacak. “Gazeteler öldü” deniliyor ya. Gazete nasıl öldü? Hâlâ içeriği gazeteler, gazetelerdeki gazeteciler üretiyor. Onların ürettikleri kağıt dışında TV, internet, dijitalde de milyonlarca kişi tarafından okunuyor, izleniyor… Gazeteler nasıl ölmediyse sinema da ölmedi. Hiçbir vakit da ölmeyecek. Bu işin merkezi sinema. Oyunculuğun, her şeyin merkezi sinema.
Neden tekrar sinema? Beşerler neden sinemaya geri dönme muhtaçlığı duyuyor, konutunda oturup sinema izlemek varken, büyüsü ne, farkı ne?
Evindeki ekran, en büyük projeksiyon makinesiyle, sinema salonlu meskenlerde bile 100 m2. Perdede 300-500 bireyle birlikte seyrettiğin bir sinemanın hissini kıyaslayamazsın. Sinemada olayın içine girip kayboluyorsun. Genç bir çocuk hoşlandığı bir kıza “Gel konutta Netflix izleyelim” mi diyecek, “Bu hafta çok hoş bir sinema var. Sinemaya gidelim” mi diyecek. Tahminen birinci kere orada eli eline değecek. Bu ritüeller ölmez. Bu burada da bu türlü, Çin’de de bu türlü, Afrika’da da böyle… “Sinemaya gidelim mi?” deniliyor. Sinemanın toplumsal hayatımıza kattığı, toplumsallaşma olgusu çok istikametli bir şey. Sinemada seyirci birlikte gülüyor, duygulanıyor. Hiç gülünmeyecek bir yerde adamın teki gülüyor, herkes ona gülüyor mesela. Yani orada bir paylaşım var.
SİNEMA BİR BÜYÜ ANCAK DİJİTALE TEŞEKKÜR BORÇLUYUZ
Peki siz sinemaları izlediniz, kendiniz de bu işi yapıyorsunuz. Sinemaya çekilen sinemayla dijitale çekilen sinemalar ortasındaki temel farklar neler?
Ben yeniden de bu sinemalar özelinde bir şey söylemek istemiyorum. Ben beğendim sinemaları.Dijitale yapılan dizilerin, sinemaların kesinlikle içinde bir ucuzluk var. Bir tasarrufu görüyorsun. Bir kalite tasarrufu, bir ekstra sahne performans tasarrufu yakalıyorsun ve diyorsun ki “Tamam bu direkt dijitale yapılmış.” Aslında yapımcılarda bir laf var. Çok değerli bir laf: Bu mal dijitale. Ne demek bu; sinemada seyirci bulmaz, dijital için uygun.
Orta bir yapım ve sonuçta bu çıkıyor tabi.
Dünyada, Netflix, Amazon, Apple üzere platformlar girerken dala, çok sükseli büyük sinemalar çekerek dünya çapında bir pazarlama yapıyorlar. Fakat aşikâr bir üye sayısına gelince artık yapmayacaklar. O pazarlamaydı. Artık önlerinde gerçek bir iş var.
Dijital platformlar aslında diyor ki; “Sinemaya kaliteli iş yap, ben bunu sinemadan sonra platformda da göstereyim.” Zira sinema onların rakibi değil. Sinema başlı başına bir toplumsal olay. Ne oldu dünyada? Yüzde 75-76 tüm gişeler geri geldi. Zira içerikler sinema için yapılmaya başlandı. Hiçbir Marvel serisi ya da John Wick’ler falan dijital platform için yapılmıyor ki milyar dolar verebilirler bunlara.
Tüm sinema sanatkarları ve oyuncular için sinema bir büyü. 100 metrekare ekranda oynamak… Dijitale mal verdiklerinde içlerinde o sinemanın uhdesi kalır. Tutkudur o. Lakin oyuncular için dijital, pandemi devrinde bölümü ayakta tutan yesyeni bir şey oldu. Set çalışanlarından tüm kesime ayakta kalıp para kazanmaya devam ettiler. Bu manada dijital platformlar teşekkürü ve saygıyı hak ediyorlar.
Serkan Çayoğlu – Aslı İnandık – Kerem Ayan
2025’TE SİNEMA 100 MİLYON SEYİRCİYİ GÖRECEK
Sinemanın tekrar ayaklandığı bir periyotta, yeterli bir sineması olan, öncelikle dijital platforma giderse yazık mı olur diyorsunuz?
Çok yazık olur. Ben Ata’nın da, Gülse’nin de Şahan’ın da sinemaya çıkmamasını sinema sanayisi açısından yazık buluyorum. Kendileri açısından olumlu olabilir. Onu bilemiyorum. Sinema salonlarının yaşatılıp, büyütülmesi demek sinema sanayisinin büyütülmesi demek. Ben Mars Sinemaları’nı sattığımda 1000 salon vardı. Sonra bin 100 salona kadar çıktılar. Artık galiba 200-300 salon kapatmışlar. Bu beni üzen bir öykü. Benim tezim şu. Türkiye 100 milyon seyirciyi 2025 yılında görecek. Sinemalar yeniden uçacak. Sadece dijitale iş yapma sorunu bir pandemi sürecinin ortaya çıkarttığı bir öyküydü. Dünyada para kazanan platform var mı, kârda olan? Yok. Milyarlarca dolar ödeyip içeriği bu türlü yapma ihtimalinin olmadığını aslında onlar da biliyor. Sürdürülebilir bir şey değil o.
MALİYET ÜÇ KAT ARTTI
Yeni sinema projelerinizden bahseder misiniz?
Ben sinemacıyım, sinemaya çekiyorum. İki sinemam var. Netflix’le anlaştım, sinemadan sonra dijitale gidecek sinemalarım. Biri 24 Şubat’ta çıkacak olan Hasan Can Kaya,Büşra Pekin, Şebnem Dönmez, Barış Yıldız, Ege Aydan, Berkan Şal ve Uğur Yücel’in rol aldığı romantik güldürü sineması Çok Aşk, Hasan Can Kaya yazdı, Kıvanç Baruönü yönetti. Seyirciler çok keyifli bir sinema izleyip, Hasan Can’ın oyunculuğunu görecekler. Konuşanlar’daki adam kimse sinemadaki adam da o.
‘Çok aşk’ oyuncuları
Diğer sinemamız 17 Mart’ta vizyona girecek olan Oregon. Senaryosunu Ümit Ünal yazdı. Kerem Ayan’ın birinci direktörlük tecrübesi. Aslı İnandık, Serkan Çayoğlu, Selen Uçer, Nazlı Bulum, Özgür Emre Yıldırım, Nejat İşler, Zihni Göktay ve Nevra Serezli rol aldı. 1980’ler Türkiye’sinde bir apartman ve mahalle öyküsü.
‘Oregon’ oyuncuları
Pandemi sonrası sinemaların maliyeti arttı mı?
Pandemi öncesine nazaran üç misli değerlendi. Aşağı üst iki milyon doların üzerinde para harcadık sinemaya. Bilet fiyatları enflasyonun altında arttı ancak tekrar de kıymetli. Pandemi öncesi sinemacıya 2 dolardan fazla kalıyordu. Bilet başına net artık 1.5 dolar.
Peki seyirci maksadınız ne?
Hasan Can’ın sineması 3 milyon kişi de olur 5 de 8 de… Lakin 3 milyonun altında olmaz. Hasan Can yeni kuşak komedyen, bilhassa yirmi beş yaş altının mecnun olduğu bir adam. Onun için de aslında onu sevenler meczup üzere bekliyor.
CEM, GÜLSE, ŞAHAN, CET, YILMAZ SENEYE HEPSİ SİNEMADA OLUR
Böyle bir pazar varsa, bu türlü bir potansiyel de varsa, şu anda sinemaya yatırım vakti diyebilir miyiz?
Ben muhakkak, yani hem sinema hem de sinema olarak, yatırım vakti olduğunu düşünüyorum.Kapanan sinemalar tekrar açılacak. Burada alışveriş merkezi sahiplerine de söyleyeceğim bir şey var. Yanlış yaptılar. Güçlü kalktı, dört salona indi. Artık haftada 12-15 sinema vizyona çıkıyor. Güçlü oynatamıyor. Niçin sinema salonlarını mağaza yaptılar? O sinema seyircisi bir alışveriş merkezi için ne demek? Oraya gidersin, yemeğini yersin, ortada bir şey görür, satın alırsın, sinemaya girersin. Artık Şiddetli bunu kaybedecek. Mağazaya gelen geliyor zati. Ben eminim Şiddetli üzere AVM’ler bir müddet sonra yeni salon yapmak isteyecek.
Ben inanıyorum, Gülse Birsel, Cet Demirer, Şahan Gökbakar, Yılmaz Erdoğan ve Cem Yılmaz seneye sinemada olurlar. Ne sinema onlarsız ne de onlar sinemasız yapabilirler.
NEDEN DAİMA 80’LER
Ata Demirer’in sineması, sizinki, kaçları daima 80’lerde geçiyor. Bizim bu 80’ler takıntımızın nedeni nedir? Bunun sihri nedir?
80 öncesi Türkiye, 80 sonrası… İhtilal, Özal periyodu, yasakların olduğu, kalktığı, kuyrukların olduğu daha romantik ve daha naif bir devir. Onun için o periyotla ilgili o yaş kümelerinin bence o periyotta hoş anıları var. Çok kıymetli bir vakit atlayışı var.
Siyah beyaz televizyonlar gelmiş, renkli televizyona geçilmiş.
80’ler biraz yavaş geçti lakin dolu doluydu bence, katılır mısınız?
Katılırım. O devir bence de bu türlü sindire sindire, dolu dolu geçti. Artık yeni kuşağın mesela bir fragman ikinci saniyede ilgisini çekti çekti, çekmedi tak geçiyor. O kadar çok içerik var ki…