Bir Öğretmenler Günü daha geride kaldı. Natürel değişen bir şey yok. Yıllar evvel bir öğretmen arkadaşım vardı. O vakit da öğretmenler geçinemiyordu. Yaz tatillerinde, çalışmadığı vakitlerde ek iş yapıyordu. Pazarcılık yapıyordu. İç çamaşırı satıyordu. Sordum:
-Nasıl satıyorsun?
– Ne var bunda, bu da iş… Başıma geçiriyorum iç çamaşırını bağıra bağıra satıyorum.
Çok gülmüştüm, ağır siyaset muhabbetleri yaptığım öğretmen arkadaşımın pazardaki bu halini hayal edince…
Bakmayın, “güldüm” diyorum lakin çok da düşündürücü, üzücü bir durum.
Hâlâ da devam ediyor. Eğitim-İş Sendikası’nın 16 bin öğretmen ile yaptığı araştırmaya nazaran, ek iş arama gereksinimi hisseden öğretmen oranı yüzde 91, öğretmenlik mesleği ile ilgisi olmayan ek iş yapanların oranı ise yüzde 17…
Bizim arkadaş bu yüzde 17’lik kesimdendi…
ÖĞRETMENLERİN YÜZDE 60’I MESLEĞİ BIRAKMAYI DÜŞÜNÜYOR
Öğretmenlerin yüzde 94’ü giyinme masraflarını, yüzde 90’ı çocuklarının eğitim masraflarını karşılayamıyor, yüzde 90’ı kredi kartı borcunu ödeyemiyor, yüzde 93’ü maaşının düşüklüğü nedeniyle ruhsal sıkıntılar yaşıyor.
Geliri masrafından az olanlar yüzde 62, her ay borç para arayanların oranı yüzde 43, mesleği bırakmayı düşünenlerin oranı yüzde 60 ve yüzde 83’ü yoksulluk hududunun altında hane gelirine sahip.
TÜRKİYE’NİN YOKSULLAŞMASININ HİKAYESİ; TRİLYON DOLARDAN 800 MİLYARA
İşte tekrar yoksullaşmayı yazdık. Türkiye şu son yıllarda uygulanan iktisat siyasetleri nedeniyle fevkalade yoksullaşıyor. 2013 yılında trilyon dolarlık iktisat olmaya ramak kalmış iken, bugün 800 milyar dolarlık bir ekonomiyiz.
Bu faiz siyasetinin, yaşanmakta olan döviz krizinin bir sonucu…
Evet, global krizler, meseleler var; doğrudur. Ancak Hindistan’a bakalım mesela; 2013’te 1.8 trilyon dolardan 2021’de 3.2 trilyon dolarlık iktisat olmayı başardı.
Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) Ekim ayında yayımladığı ve son olarak güncellediği Dünya İktisadının Görünümü (WEO) 2022 raporuna ve buna bağlı data dizilerine nazaran, 2021 yılında 817.5 milyar dolarlık Gayrisafi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) ile dünyanın 20’nci büyük iktisadı olduk.
Hatırlarsınız; bir vakitler, “2023’te dünyanın birinci 10 iktisadı ortasına girme” muhabbeti vardı. Olacak iş değildi zaten…
Ama şu var; 2013 Türkiye’nin zirvesiydi… O yıl GSYİH’mız 957.5 milyar dolara ulaşmıştı ve dünyanın 16’ıncı büyük ekonomisiydik. Endonezya’yı, Suudi Arabistan’ı, Hollanda’yı geçmiştik. Onlardan daha büyük ekonomiydik. 2021’de bu ülkelerin hepsi bizim üzerimizde.
DOĞRU İKTİSAT SİYASETLERİ OLAN GÜÇLÜ EKONOMİLER ORTAYI NASIL AÇIYORLAR?
2013’te Güney Kore ile ortamızda ekonomik büyüklük bakımından 410 milyar dolar varken, 2021’de 990 milyar dolar fark var. O vakit sıralamada ortamızda 4 basamak vardı, artık 10 basamak var. Hakikat iktisat siyasetleri olan güçlü ekonomiler ortayı işte bu türlü açıyorlar.
Bizim üzere makûs örnekler de var. Brezilya… Orada da popülist başkanlar sayesinde 2.47 trilyon dolar olan ve 7’nci sırada yer alan ülke iktisadı, 2021’de 1.6 trilyon dolar ile 13’üncü sıraya indi.
Aşağıdaki tablolardan 2013 ve 2021’de ülke ekonomilerinin nerelerden nereye geldiğini inceleyebilirsiniz.
KİŞİ BAŞI GELİRDE 9 YILDA YÜZDE 23 YOKSULLAŞTIK, KOMŞULAR BİZİ NASIL GEÇTİ?
Gelelim kişi başı gelire… 2013 yılında kişi başı GSYİH’mız 12 bin 490 dolar ile dorukta iken, 2021’de 9 bin 650 dolara indik. 2020’de ise 8 bin 610 dolara kadar gerilemiştik.
2013’teki doruğa nazaran, 2 bin 840 dolar yoksullaştık. Türkiye’nin her bir vatandaşı dokuz yılda neredeyse dörtte bir, yüzde 23 oranında gelir kaybına uğradı.
Döviz krizinin başladığı 2018 yılında kıymetli bir milletlerarası refah göstergesi olan kişi başı 10 bin doların altına indik ve gelecek yıl da bu düzeye çıkmamız sıkıntı. IMF’ye nazaran 2023’te kişi başı GSYİH, 9 bin 960 dolar olacak.
Biz bu türlü yoksullaşırken, birçok ülke zenginleşiyor. Komşularımıza bakalım; Bulgaristan ve Romanya… Evet, Avrupa Birliği (AB) üyesi oldular, onun da katkısı var fakat 9 yılda kişi başı gelirleri yüzde 50’nin üzerinde arttı.
Bulgaristan’ın 2013’te 7 bin 700 dolar olan kişi başı geliri 2021’de 11 bin 750 dolar oldu. Romanya ise, kişi başı gelirini son 9 yılda 9 bin 530 dolardan 14 bin 790 dolara çıkardı. Biz, 9 bin 650 dolardayız, hatırlatıyorum…
Diyeceksiniz, onlar AB üyesi oldular, yardımlar, fonlar vs. zenginleştiler. Birebir periyotta (2013-2021) Güney Kore’nin kişi başı ulusal geliri 27 bin 180 dolardan 35 bin dolara çıktı. “Fakir” Hindistan 1 bin 450 dolardan 2 bin 280 dolara, son devirde atılım yapan Gürcistan, 4 bin 620 dolardan 5 bin 10 dolara çıktı.
DÜNYA İKTİSADINDA BEKLENTİLER OLUMLU TARAFTA, ENDEKSLER YÜKSELİYOR
Dünya iktisadına bakacak olursak, geçen hafta olumlu bir hava vardı. Merkez bankalarının korkulduğu oranlarda faiz artırımlarına gitmeyeceği beklentileriyle, Avrupa’da endeksler 6 haftadır arka arda yükseliyor. İngiltere’de ve İspanya’da endeksler son 3 ayın en yüksek düzeyine çıktı.
ABD’de Dow Jones endeksi haftayı yüzde 1.8, S&P 500 de yüzde 1.5 yükselişle kapadı. ABD Merkez Bankası’nın (FED) daha düşük oranlarda faiz artırımlarına gideceği ve Çin’de Merkez Bankası’nın bankalar için zarurî karşılık oranını 25 baz puan düşürmesi beklentilerin olumluya dönmesine neden oldu.
KARA CUMA’DA ONLINE SATIŞLAR 9 MİLYAR DOLAR İLE REKOR KIRDI
ABD’de Şükran Günü’nden sonra gelen birinci cuma günü olan ve ‘Kara Cuma’ olarak bilinen indirimli alışveriş gününde, online satışların 9 milyar dolar ile rekor kıracağı beklentisi de tüketicilerin iktisada olan itimadının göstergesi olarak yorumlanıyor.
Bu hafta ise, birtakım FED yetkilerinin konuşmaları ile ABD’de GSYİH verisinin ikinci gözden geçirmesi yakından izlenecek. Ayrıyeten, imalat sanayi endeksi, tüketici itimat endeksi ve ferdî gelir ve harcamalar dataları de açıklanacak. Euro Bölgesi’nde ise enflasyon dataları açıklanıyor. Enflasyonda muhtemel bir düşüş olumlu havaya daha da takviye verecek. Ayrıyeten, Türkiye’nin yanı sıra Kanada, Hindistan, Brezilya ve İsviçre üçüncü çeyrek büyüme datalarını açıklayacak.