Markette, pazarda cep yakan fiyatlarda katlanan yakıt maliyetleriyle birlikte ‘Aracılar fahiş kâr sağlıyor’ suçlamaları da gündeme getirildi. Fakat temel besin eserlerinde fiyatların daha tarlada katlandığını TÜİK dataları ortaya koydu. Haziranda tarım eserleri üretici fiyatları geçen yılın tıpkı ayına nazaran yüzde 149 artış gösterdi. Geçen yıl tarladan 2 liraya çıkan domates 5 lirayı aştı. Patates de dört kat arttı.
MAZOTA, GÜBREYE YÜZDE 300 ARTIRIM GELDİ BU GİDİŞLE KIŞIN PATATES, SOĞAN EL YAKACAK
Temel tüketim eserleri ortasında yer alan biberin geçen yıl 1 lira 68 kuruş olan tarla fiyatı ise bu haziranda 7 lira 83 kuruşa fırladı. Geçen yıllarda hasat mevsiminde milletin sofrası rahatlarken bu yıl yaşanan artırımlar mazottan, gübreye çiftçinin maliyetlerinde yüzde 300’leri aşan artışlarının yansıması oldu. Ekonomistler “Kış periyodunda besin fiyatları enflasyonu üç hane olacak. 2023 besinde çok güç geçecek” dedi.
TARLADA FİYATLAR GEÇEN YILIN RAF ETİKETLERİNİ GEÇTİ
Tarımda temel girdilere peş peşe gelen artırımlarla tarlada enflasyon rekor kırdı. Yaz hasadı bile üreticinin enflasyonunu frenleyemezken, TÜİK’in açıkladığı Tarım-ÜFE haziranda yıllık yüzde 148,90 arttı. Geçen yıl pazar-raf fiyatı ile bu yılın tarla fiyat farkı ortasındaki makas açıldı. 2021 Haziran’da tarlada 1 lira, pazar tezgahında 2,78 TL olan patatesin fiyatı 4,6 artarak tarlada 4 lira 61 kuruşa çıktı. Patateste geçen yıl pazar-raf fiyatı ile bu yılın tarla fiyat farkı ortasındaki fark yüzde 65,9 oldu.
Tarımsal üretimin maliyeti tarihi yüksek düzeye çıkarken, üreticinin de enflasyonun rekor kırdı. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Haziran ayı tarım eserleri üretici fiyat endeksini (Tarım-ÜFE) açıkladı. Tarımda üretici enflasyonu yılda yüzde 148,90 arttı, aylık olarak ise yüzde 0,66 azaldı. Tarım-ÜFE’de (2015=100), 2022 yılı Haziran ayında bir evvelki aya nazaran yüzde 0,66 azalış, bir evvelki yılın aralık ayına nazaran yüzde 98,84, bir evvelki yılın birebir ayına nazaran yüzde148,90 ve on iki aylık ortalamalara nazaran yüzde 67,98 artış gerçekleşti. Yaz hasadı bile üreticinin enflasyonunu frenleyemedi. 2021 Haziran’da tarlada 1 lira pazar tezgahında 2,78 TL olan patatesin fiyatı 4,6 artarak tarlada 4 lira 61 kuruşa çıktı. Birebir tarihlerde tarlada 1,68 lira pazar tezgahında 6 TL olan dolmalık biberin fiyatı 4,7 artarak tarlada 7,78 liraya çıktı. Patlıcan kuru soğan ve karpuzda da durum değişmedi. Geçen yıl pazar-raf fiyatı ile bu yılın tarla fiyat farkı ortasındaki makas süratle açıldı. Karpuz fiyatlarında bu fark yüzde 94,1 olurken, patateste yüzde 65,9, dolmalık biberde yüzde 30,4,patlıcanda yüzde 37,6 kuru soğanda ise yüzde 15,4 oldu. TÜİK’in nazaran yıllık artışın yüksek olduğu alt kümeler ise sırasıyla, yüzde 277,14 ile lifli bitkiler ve yüzde 184,99 ile tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar oldu. Bir evvelki aya nazaran azalışın yüksek olduğu alt kümeler sırasıyla, yüzde 23,82 ile zerzevat ve kavun-karpuz, kök ve yumrular ve yüzde 21,74 ile yumuşak çekirdekli meyveler ve sert çekirdekli meyveler oldu. Buna karşılık, aylık artışın yüksek olduğu alt küme ise yüzde 29,01 ile yağlı meyveler ve yüzde 23,11 ile tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar oldu.
TAHILLARDA YÜZDE 185 ARTIŞ OLDU
Yıllık Tarım-ÜFE’ye nazaran 7 alt küme daha düşük, 4 alt küme daha yüksek değişim gösterdi. Yıllık artışın yüksek olduğu alt kümeler sırasıyla, yüzde 277,14 ile lifli bitkiler ve yüzde 184,99 ile tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar oldu. Yıllık artışın düşük olduğu alt kümeler ise yüzde 64,63 ile öteki çiftlik hayvanları ve hayvansal eserler ve yüzde 70 ile koyun ve keçi, canlı; bunların işlenmemiş süt ve yapağıları olarak sıralandı. Aylık Tarım-ÜFE’ye nazaran 4 alt küme daha düşük, 7 alt küme daha yüksek değişim gösterdi. Aylık artışın yüksek olduğu alt küme yüzde 29,01 ile yağlı meyveler ve yüzde 23,11 ile tahıllar (pirinç hariç), baklagiller ve yağlı tohumlar oldu.
BUĞDAY FİYATLARI TEKRAR YÜKSELİŞE GEÇTİ
Buğday fiyatlarında evvelki 5 süreç gününde görülen düşüş ivmesi, haftanın birinci süreç gününde sonlandı. Buğday fiyatları yeni haftanın birinci süreçlerinde yüzde 2’yi aşan artış kaydetti. Buğdayın Chicago borsasında süreç gören vadeli kontratları, beş aydan uzun mühletin en düşük düzeyinden toparlanarak yüzde 2 yükseldi lakin Ukrayna’dan yapılan ihracatta artış olacağı umutları kazanımları sınırladı. Chicago borsasında en yüksek süreç hacmine sahip olan buğday vadeli kontratları son seansta 7.66 dolar/bushel, yani 281.5 dolar/ton ile 10 Şubat’tan bu yana en düşük düzeyine geriledikten sonra yüzde 2 artışla 7.92 dolar/bushel, yani 291.0 dolar/ton düzeyine yükseldi. Mısır, yüzde 0.5 artışla 6.06 dolar/bushel yani 238.6 dolar/ton düzeyine yükseldi. Soya fasulyesi, yüzde 1.1 yükselerek 13.57 dolar/bushel yani 498.6 dolar/ton düzeyine çıktı.
‘KIŞ PERİYODUNDA BESİN FİYATLARI ENFLASYONU 3 HANE’
TÜİK’in açıkladığı bilgileri kıymetlendiren ekonomistler bu rakmaların besin enflasyonunu 3 haneli sayılara götüreceğinin altını çizdi. Ekonomist Güldem Atabay toplumsal medya hesabından yaptığı açıklamada ‘’Tarımsal üretim fiyatları enflasyonunda hazirandaki düşüş, yıllık yüzde 149 düzeyinin çok yüksekliğini yumuşatmaya ve besin fiyatları enflasyonunu yavaşlatmaya yetmez. Kış devrinde besin fiyatları enflasyonu 3 hane. 2023 besin fiyatlarında çok sıkıntı geçecek’’ dedi. Ekonomist Dr. Barış Esen ise ‘’Tarımda üretici enflasyonu Haziranda yıllık yüzde 149 arttı… Bu sene de ucuz kiraz yemek hayal oldu.. Lakin kiraz üretiminde dünya başkanıyız ‘’ sözlerini kullandı.
‘BÖYLE DÜŞÜŞÜN BİR MANASI OLMUYOR’
Tarım-ÜFE Haziran’da bir evvelki aya nazaran yüzde 0,66 azalış gösterirken, yıllık bazda yüzde 148,90 yükseldi. Aylık azalışa değinen Ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir yaptığı değerlendirmede ‘’Bize enflasyon düşecek diyorlar ya! Bu türlü düştüğünde bir manası olmuyor! Çiftçinin eserlerindeki fiyat artışını gösteren Tarım-ÜFE Haziran’da rekor düzeyden geriledi. Mayıs’ta yıllık yüzde 155 olan Tarım-ÜFE, Haziran’da aylık yüzde 0,66 geriledi ve yıllık yüzde 148,9 oldu. Düştü mü? Düştü!’’ paylaşımında bulundu. İktisatçı Mustafa Sönmez ise ‘’Çiftçi, Haziran’da bile fiyatlarını lakin yarım puan indirebildi, yıllık artış yüzde 148! Sanayi fiyatları yüzde 138! İç ticaret hadleri aksiye döndü. Bunlar, çiftçinin gelir artışı demek değil, daha çok mazot, gübre vs girdilerden kaynaklı maliyet artışları. Besin enflasyonu korkunç!’’ yorumunu yaptı.
ÜRETİM AZALDI PATATESE ARTIRIM YOLDA
Patates üreticileri, büyükşehirlerde fiyatların artmasının üreticiye rastgele bir yararının olmadığını belirterek artan girdi maliyetleri nedeniyle üretimin yarı yarıya düşebileceği ihtarında bulundu. CHP Niğde Milletvekili Ömer Fethi Gürer, Niğde’de üreticiler ile görüştü. Ziyarette patates üreticisinin problemlerini anlatan çiftçi Fikret Yıldız, “Bu yıl tarlamızın yarısını ekemedik. Maliyetler çok arttı. Ektiğimiz kısma attığımız gübreyi de çok az atabildik, 3’te 1 oranına düşürdük” diye konuştu. “Ben bu yılki üzere sorun bugüne kadar hiç yaşamadım” diyen Yıldız, “Geçen yıl traktörün deposu 500 liraya dolarken artık 2 bin 500’e doluyor. Bu türlü giderse tüketici de perişan olur” dedi. Ömer Fethi Gürer nüfusun 20 milyon arttığını fakat patates üretiminin 1 milyon tona yakın azaldığını ve ekim alanlarının da daraldığını belirterek “Böyle giderse patates üretiminin düşmesi ile patates fiyatları da daha da artacak” diye konuştu.
