Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) birinci Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş, “Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin bağımsız bir devlet olarak kurulduğunu dünya ve tarih önünde ilan ediyoruz.” kelamlarıyla, 41 yıl evvel bugün KKTC’nin kuruluşunu dünyaya haykırdı.
KKTC, Kıbrıs Türk halkının Ada’daki siyasi hayatını devlet olgusuyla dünyaya ilan ettiği kıymetli bir dönüm noktası oldu.
Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC), 1983’te bağımsızlığını ilan ettikten sonra yalnızca Türkiye tarafından tanındı.
2022 yılında Özbekistan’da Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Liderleri 9’uncu Tepesi, Özbekistan’ın tarihi Semerkant kentinde gerçekleştirildi. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Türk Devletleri Teşkilatı’na gözlemci üye olarak kabul edildi. KKTC ilk sefer kendi ismiyle bir memleketler arası kuruma kabul edilmiş oldu.
1960’TA KIBRIS CUMHURİYETİ KURULDU
Kuruluşunun 41. yılı olan Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin kuruluş sürecine ve bugüne kadar gelinen basamaklarına bakalım.
Kıbrıs’ta 1960’ta Ada’nın iki halkı olan Türkler ve Rumlar ortasında iştirak temeline dayanan memleketler arası antlaşmalar uyarınca “Kıbrıs Cumhuriyeti” kuruldu.
Kıbrıslı Türkler, Rum silahlı gruplarca 1963’ten itibaren gerçekleştirilen akınlar sonucu ülke idaresinden baskı ve şiddetle uzaklaştırıldı.
Yunanistan’da 1967’de idaresi ele geçiren askeri darbe yönetimi, Kıbrıs’ta Boğaziçi ve Geçitkale köylerine hücumlar düzenledi.
KIBRIS TÜRK YÖNETİMİ
Türkiye’nin mutabakatlardan doğan müdahale hakkını kullanacağı istikametindeki ihtarı üzerine Yunanistan, Birleşmiş Milletler (BM) nezaretinde adadan kuvvetlerini çekmek zorunda kaldı.
Bu gelişmeler üzerine Kıbrıs Türkleri, 29 Aralık 1967’de “1960 Anayasası tam manasıyla işletilinceye kadar” kendi idarelerinin kendilerince sağlanması manasına gelen “Kıbrıs Süreksiz Türk Yönetimi”ni kurdu.
Geçici idare, bir mühlet sonra “Kıbrıs Türk Yönetimi”ne dönüştürüldü. Bu idare biçimi, “Otonom Türk Yönetimi”nin ilan edildiği 1974’e kadar sürdü.
Ada’daki darbe haberi Ankara’ya ulaşınca Milli Güvenlik Kurulu toplandı
Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlamak için kurulan EOKA-B’nin başkanlarından Nikos Sampson, Yunanistan’da iktidarda bulunan cuntanın takviyesiyle gerçekleştirdiği darbeyle 15 Temmuz 1974’te Kıbrıs Cumhurbaşkanı Makarios’u devirdi.
Ada’daki darbe haberi Ankara’ya ulaşınca Milli Güvenlik Kurulu toplandı.
KIBRIS BARIŞ HAREKATI
Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit, toplantının akabinde Türk Silahlı Kuvvetlerine (TSK) Kıbrıs’a müdahale ihtimaline karşı hazırlık yapılması istikametinde talimat verdi.
Türkiye, Ada’ya ortak müdahalede bulunulması için garantör devletlerden İngiltere’ye Ada’ya müdahale önerdi ancak İngiltere öneriyi kabul etmedi.
Başbakan Ecevit ve Başbakan Yardımcısı Necmettin Erbakan’ın talimatıyla Türkiye, Kıbrıslı Türklerin güvenliğini de dikkate alarak 20 Temmuz 1974’te Kıbrıs Barış Harekatı’nı başlattı.
13 ŞUBAT 1975’TE KIBRIS TÜRK FEDERE DEVLETİ KURULDU
Böylece Kıbrıs’ın Yunanistan’a ilhakı önlenerek Kıbrıs Türk halkının varlığı da garanti altına alındı. Harekatın muvaffakiyetle sonuçlanmasının akabinde 13 Şubat 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu.
Taraflar ortasında bir yıl sonra Viyana’da BM nezaretinde Kıbrıs Türk ve Rum tarafları ortasında varılan nüfus mübadele mutabakatı uyarınca Rumların güneye, Türklerin de kuzeye geçmesi sonucu Ada’da iki kesim meydana geldi.
15 KASIM 1983: KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ İLAN EDİLDİ
Kıbrıs Türk Federe Meclisinde alınan kararla 15 Kasım 1983 tarihi, Kıbrıs Türk halkının siyasi ömrünün değerli bir dönüm noktası ve çabalarını devlet olgusuyla dünyaya ilan ettiği bir gün oldu.
Meclis, tıpkı gün düzenlediği inanılmaz oturumda KKTC’nin kuruluşunu ve bağımsızlık bildirisini oy birliğiyle onayladı.
KKTC’nin kurulmasıyla Kıbrıs Türk halkının kendi mukadderatını tayin etme hakkı ilan edilmiş oldu.
“NE MEMNUN KKTC’NİN TÜRK ÇOCUKLARINA”
KKTC’nin kurucu Cumhurbaşkanı ve devrin Kıbrıs Türk Federe Devleti Başkanı Rauf Denktaş, cumhuriyetin ilan edildiği Meclis birleşiminin tamamlanmasından sonra Federe Meclis önünde toplanan halka ve öğrencilere hitaben yaptığı konuşmada, uğraşın bitmediğini belirterek “Ne memnun KKTC’nin Türk çocuklarına.” tabirlerini kullandı.
KKTC’NİN SİYASİ YAPISI
1983 yılında bağımsızlığını ilan eden KKTC’nin kurucu Cumhurbaşkanı Rauf Denktaş oldu.
KKTC Anayasası temsili demokrasiyi öngörüyor. Ülkede çok partili demokrasi uygulanıyor ve devletin başında bulunan Cumhurbaşkanı, 5 yılda bir düzenlenen seçimle misyona geliyor.
Ekim 2020’de yapılan son cumhurbaşkanlığı seçimini Ersin Tatar kazandı.
Yasama yetkisinin 50 üyeli Cumhuriyet Meclisine ilişkin olduğu ülkede yürütme yetkisi, Cumhurbaşkanı tarafından atanan başbakanın idaresinde oluşturulan Bakanlar Kurulu’nda bulunuyor. Ülkede, milletvekilliği genel seçimleri de 5 yılda bir yapılıyor.
KKTC YAPTIRIMLARA MARUZ KALDI, TÜRKİYE HARİÇ HİÇBİR DEVLET KKTC’Yİ TANIMADI
Kıbrıs’ın Türk ve Rum tarafları olarak ayrılmasından sonra KKTC memleketler arası yaptırımlara maruz kaldı. Türkiye hariç hiçbir devlet KKTC’yi tanımadı.
Rumlar ile Türkler ortasındaki ihtilafın tahlili için çeşitli teşebbüsler yapıldı. Taraflar 1968’den bu yana tekraren bir ortaya geldi fakat müzakerelerin hiçbiri sonuç vermedi.
BM MÜZAKERE SÜRECİ
Ada’daki iki taraf ortasındaki birinci görüşmeler 1968’de başladı.
Türk tezinin mahallî özerklik halinde ortaya konduğu bu görüşmeler, 1971 yılı sonuna kadar sürdü. 1972-1974 periyodunda görüşmelere Türkiye ve Yunanistan’dan uzmanların katılmasıyla devam edildi. Bu görüşmeler de 15 Temmuz 1974 Rum/Yunan darbesiyle son buldu.
1974 sonrasında, Kıbrıs Türk tarafı ve Türkiye, Ada’da yaşananlar ve gerçekler temelinde iki toplumlu, iki bölümlü federasyon modelini benimsedi.
Bu çerçevede 1975-1997 yılları ortasında sürdürülen çeşitli müzakereler bir federasyonun oluşturulmasına yönelik olarak cereyan etti. Lakin Rum tarafı, egemenliğini Kuzey’e de yaymaya çalışan bir siyaset izledi ve müzakerelerde devlet yapısını bu maksada yönelik olarak şekillendirmeye çalıştı.
NÜFUS MÜBADELESİ: GÜNEY’DEN KUZEY’E 65 BİN TÜRK GEÇTİ
2 Ağustos 1975 tarihinde Viyana’da BM nezaretinde Rauf Denktaş ile Glafkos Klerides ortasında bir nüfus mübadele muahedesine varıldı.
BM Barış Gücü aracılığıyla uygulanan bu mutabakatla Kuzey’den Güney’e yaklaşık 120 bin Rum, Güney’den Kuzey’e de 65 bin Türk geçti, böylelikle nüfus bakımından homojen iki kesim meydana geldi. Bu iki kesim, 180 kilometre boyunca uzanan ve genişliği 5 metre ile 7 kilometre ortasında değişen bir ‘ara bölge’ ile birbirinden ayrıldı.
1977: BİRİNCİ TEPE ANLAŞMASI
12 Şubat 1977 tarihinde yapılan Denktaş-Makarios görüşmesi sonucunda birinci Tepe Muahedesi kabul edili. Dört husustan oluşan bu mutabakat ile iki toplumlu federal bir cumhuriyet kurulması kararlaştırıldı.
Mayıs 1979’da tekrar Kıbrıs Türk tarafının daveti üzerine yapılan Denktaş-Kiprianu görüşmesinde İkinci Tepe Muahedesi ortaya çıktı. Bu muahede, 1977 mutabakatını teyit etti ve düzgün niyet ve karşılıklı itimat ortamı yaratılmasının ehemmiyetini vurgulayan bir husus içerdi.
9 Ağustos 1980’de başlayan görüşmelerde gündeme gelen doküman, iki bölümlülük ve güvenlik kavramlarını birinci sefer açıkça zikrediyor. Kıbrıs probleminin anayasal istikametinin federal, toprak tarafının de iki kısımlı tahlile kavuşturulacağına ait formül bu dokümandan kaynaklanıyor.
15 Kasım 1983 tarihinde Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, Kıbrıs Türk halkının kendi bahtını tayin etme hakkına dayanılarak ve siyasi eşitliği vurgulanarak ilan edildi. Bu yola gidilirken federasyon tezi koruma edildi ve Rum tarafına barış ve tahlil davetinde bulunuldu.
FİKİRLER DİZİSİ’NE KARŞI ÇIKAN RUM KESİTİ, AB ÜYELİĞİNE YOĞUNLAŞTI
Kıbrıs sıkıntısına tahlil arama gayretleri 1990 yılının birinci aylarından itibaren tekrar hareketlilik kazandı ve giderek ağırlaştı. Bu gayretlerin sonucunda Türkiye ve Kıbrıs Türk tarafının da faal katkılarıyla BM Genel Sekreteri Butros Ghali, “Fikirler Dizisi” ismini taşıyan ve gayrı resmi nitelikte olan bir mutabakat çerçevesi taslağı oluşturdu ve bunu taraflara iletti.
Anılan evrak bir bütünlük taşımakta olup bütünü üzerinde muahede sağlanmadıkça, müstakil hususlarda sağlanabilecek mutabakatların geçersiz olacağı kabul edildi.
Rum tarafında yapılan Şubat 1993 Başkanlık seçimlerini Fikirler Dizisi’ne karşı çıkarak kazanan Klerides, iş başına gelir gelmez Fikirler Dizisi’ni müzakere etmeyeceğini, temel tercihlerinin Avrupa Birliği (AB) üyeliği istikametindeki eforlarını ağırlaştırmak olduğunu açıkladı. Hakikaten bundan sonra, Rumlar AB üyeliği tarafındaki çabalarını, Yunanistan’ın da yardımıyla geliştirmeye başladı.
YUNANİSTAN İLE GKRY ORTASINDA OTAK SAVUNMA DOKTRİNİ
GKRY, aldığı tek taraflı bir kararla Kıbrıs Türk tarafı ile diyaloğu kesi, Mart 1995’de
GKRY’ye AB’nin adaylık statüsü de vermesiyle, büsbütün AB üyeliğine odaklandı.
Yunanistan ve GKRY ortasında Kasım 1993’te “Ortak Savunma Doktrini” yürürlüğe girdi. Anılan doktrin çerçevesinde Baf Askeri Havaalanı inşa edili, Terazi deniz üssünün inşa edilmesine ve bunlara ek olarak, S-300 füzelerinin Rusya’dan alımına karar verildi. GKRY, Batılı ülkelerin de baskısıyla S-300’lerin Ada’da konuşlandırılmasıyla ilgili kararını, Türkiye’nin teşebbüsleri çerçevesinde Aralık 1998’de iptal etmek zorunda kaldı. Füzeler Girit’e konuşlandırıldı.
ANNAN PLANI REFERANDUMU
Rum tarafı her seferinde çeşitli sebeplerle içerisinde BM tekliflerinin de bulunduğu tahlile yönelik adımları reddetti ya da kabul edilmesi mümkün olmayan koşullar öne sürdü.
11 Kasım 2002 tarihinde “Kıbrıs Problemine Kapsamlı Tahlil Temeli” ismi altında taraflara sunulan evrak daha sonra Annan Planı olarak anılmaya başlandı.
Denktaş ve o zamanki Rum lideri Tasos Papadopulos, “Annan Planı” çerçevesinde çeşitli görüşmeler yaptı ve plan 24 Nisan 2004’te iki tarafta referanduma sunuldu.
Rum halkının yüzde 75,83’ü planı reddederken, Kıbrıs Türk tarafı kendileri için getireceği pek çok zorluğa karşın yüzde 64,91 çoğunlukla plana “evet” dedi.
“KIBRIS TÜRKLERİNE BASKI YAPMAK HAKSIZLIK”
Kıbrıslı Türklerin ‘evet’ diyerek tahlilden yana hal koyması, KKTC’ye birtakım esneklikler sağladı. En başta, periyodun BM Genel Sekreteri Kofi Annan, 28 Mayıs 2004’te Güvenlik Kuruluna sunduğu raporda, Kıbrıslı Türklere uygulanan ambargonun kaldırılması davetinde bulundu.
Annan, birleşme istikametinde oy kullanan Kıbrıslı Türklere baskı yapmanın haksızlık olduğunu belirtti.
KKTC YOK SAYILARAK GKRY AB’YE TAM ÜYE YAPILDI
Dönemin Avrupa Birliği (AB) Dışişleri Bakanları da referandum öncesi KKTC’ye yönelik izolasyonların kaldırılmasına ait bir karar almışlardı. AB Komitesi, ticari ve mali uygulamalardan oluşan ve AB ülkeleri ile Kuzey Kıbrıs ortasında direkt ticareti öngören bir yardım paketi hazırladı.
Güney Kıbrıs Rum Kesimi’nin engelleme uğraşları yüzünden bu paketin bir kısmı gecikmeli hayata geçti, bir kısmı ise askıya alındı.
Referandumun çabucak akabinde 1 Mayıs 2004’te Rum idaresi, Ada’daki öteki ortak yok sayılarak “Kıbrıs Cumhuriyeti” ismi altında AB’ye tam üye yapıldı.
KKTC’NİN İSLAM İŞBİRLİĞİ TEŞKİLATI’NA ÜYELİĞİ
2004 yılı içinde Kıbrıslı Türkler için esas olumlu bir gelişme, İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) toplantısında gerçekleşti. KKTC’nin statüsü, “Kıbrıs Müslüman Türk Cemaati”nden “Kıbrıs Türk Devleti”ne çıkarıldı. Müslüman ülkelere de KKTC üzerindeki izolasyonu kaldırma daveti yapıldı.
Annan Planı referandumunun akabinde KKTC kurumlarının birtakım milletlerarası politik, sportif, bilimsel, turistik ve kültürel örgütlere üyelikleri de arttı.
2017 MÜZAKERELERİ
KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı’nın Mayıs 2015’te vazifeye gelmesinin akabinde BM Genel Sekreterinin Kıbrıs Özel Danışmanı Espen Barth Eide’nin orta buluculuğunda müzakereler yine başladı.
Bu çerçevede Kıbrıs problemine tahlil üretmek, Ada’da kalıcı barış ve istikrarı sağlamak emeliyle yürütülen müzakereler İsviçre’nin Mont Pelerin kasabasında 7-11 Kasım 2016 ve 20-21 Kasım 2016’da iki turlu gerçekleşti.
Son olarak İsviçre’nin Crans Montana kentinde 28 Haziran 2017’de tekrar başlayan ve yaklaşık 10 gün ağır formda devam eden Kıbrıs Konferansı da Kıbrıs müzakerelerinde tahlile en çok yaklaşılan süreçlerden biri oldu.
Görüşmeler, güvenlik ve garantiler başlığında uzlaşma sağlanamadığı nedeniyle başarısızlığa uğradı.
ERSİN TATAR’DAN KIBRIS RUM TARAFINA 4 MADDELİ İŞ BİRLİĞİ ÖNERİSİ
Rum kısmı, garantör ülkeler ortasında yer alan Türkiye’nin adadan askerlerini çekmesi, KKTC ve Türkiye tarafından reddedildi.
2021’in nisan ayında Cenevre’de düzenlenen gayri resmi Kıbrıs görüşmesinde, BM Genel Sekreteri Antonio Guterres, tarafların kâfi bir ortak yerde buluşamadıklarını açıklamıştı.
KKTC Cumhurbaşkanı Ersin Tatar Temmuz 2022’de, Kıbrıs Rum tarafına 4 sayfadan ve 4 maddeden oluşan iş birliği önerisi sundu. İş birliği teklifleri hidrokarbon, elektrik, yenilenebilir enerji ve su konusunu içeriyor.
Türkiye, KKTC’yi tanıyan ve her şartta destekleyen tek devlet
Türkiye, kurulduğu günden bu yana ambargo ve izolasyonlar altında olan KKTC’yi tanıyan ve her şartta destekleyen tek devlet oldu.
KKTC’nin kuruluşuna giden yolda bir yandan tüm diplomatik kanalları zorlayan Türkiye, öbür yandan diplomasi karşılıksız kaldığında Kıbrıs Türkü’nün varlığını teminat altına almak için 1974’te Kıbrıs Barış Harekatı ile alanda varlık gösterdi.
Türkiye’nin garantörlüğü, KKTC’nin kuruluş sürecine olumlu yansıyan en değerli ögelerden biri oldu.
CUMHURBAŞKANI ERDOĞAN’DAN BM’YE “KKTC’Yİ TANIYIN” ÇAĞRISI
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, milletlerarası her toplantıda yaptığı açıklamada, KKTC’yi tanıma konusunda davette bulunuyor:
“Uluslararası toplumu, Birleşmiş Milletler prensipleriyle çelişir formda, ambargolarla dünyadan koparılmaya çalışılan Kıbrıs Türklerine yönelik zulme son vermeye ve bir an evvel Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’ni resmen tanımaya davet ediyoruz”
KKTC, TÜRK DEVLETLERİ TEŞKİLATI’NIN GÖZLEMCİ ÜYESİ
Türk Devletleri Teşkilatı Devlet Liderleri 9’uncu Doruğu, Özbekistan’ın tarihi Semerkant kentinde gerçekleştirildi.
